Τι σώζει ένα λαό από την εξαφάνισή του;

- «Γνώρισε αυτούς που ξέρουν περισσότερα για να μάθεις κι εσύ κάτι».
- «Μην κάνεις όσα μπορείς, μην ξοδεύεις όσα έχεις, μη λες όσα γνωρίζεις, μην πιστεύεις όσα ακούς».
- «Φαντάστηκα αυτόν τον άνθρωπο να είναι ατόφιος σαν το σκληρό καρπό του φιστικιού, όμως αυτός είναι ένα κρεμμύδι με στρώματα φλούδας».
- «Από τη στιγμή που σε γνώρισα ξέρω πού θα απευθύνω την προσευχή μου. Είναι από τη δική σου Ανατολή που ανεβαίνει ο πόθος μου. Ονειρέψου ψυχή μου, ο κόσμος είναι η αυτοκρατορία σου, η έκτασή του γεμίζει το κενό σου».
- «Από τον κάμπο της ψυχής μου έχω αποκλείσει το λογικό σύμπαν, γιατί ο έρωτας είναι πολυτιμότερος όταν φυλάει την παράλογη λάμψη του».
- «Όταν είσαι ευτυχισμένος, χρυσάφι και πέτρα έχουν την ίδια αξία».

Στίχοι του Πέρση ποιητή Σααντί που έζησε πριν οκτώ αιώνες και ακόμα λατρεύεται στη χώρα του (μετάφραση της Λολίτας Γεωργίου, από το βιβλίο της «Περσία, Πορεία σε φως και σκιά», Εκδόσεις Πατάκη, 2001). Το παράπονο των παιδικών του χρόνων ήταν πως δεν είχε παπούτσια. Αλλά το ξεπέρασε όταν είδε κάποιον που δεν είχε πόδια…

Επισκέφθηκα πρόσφατα για δεύτερη φορά το μαυσωλείο του (η πρώτη ήταν πριν 5-6 χρόνια). Πάλι η ίδια εικόνα. Άνθρωποι από όλο το Ιράν, άνδρες και γυναίκες, κάθε ηλικίας, προσέρχονται, ακουμπούν το χέρι στο μνήμα, και προσεύχονται στο μαυσωλείο του ποιητή, στο βάθος ενός πανέμορφου κήπου αφιερωμένο σ’ αυτόν, στην πόλη Σιράζ . Τα ίδια και στον τάφο του άλλου ποιητή, του Χαφέζ, που είναι θαμμένος στην ίδια πόλη.

Τι παρακινεί τα πλήθη των απλών ανθρώπων αυτής της τεράστιας χώρας (12,5 φορές η Ελλάδα) να χτίσουν όμορφα, λιτά μαυσωλεία μέσα σε μαγικούς κήπους, να αποθέσουν εκεί τους ποιητές τους, να ταξιδεύουν για να προσκυνήσουν και να προσευχηθούν στους τάφους των ποιητών τους, να έχουν βάλει τους στίχους τους στην καθημερινή τους ομιλία;

Μόνο μιαν απάντηση μπορώ να δώσω: ο πολιτισμός που καίει άσβεστος στην ψυχή αυτού του λαού, παρ’ όλη την καταπίεση και τις αντιφάσεις που δημιουργεί η καταθλιπτική επικυριαρχία του κλήρου. Κι ένα συμπέρασμα μπορώ να βγάλω: ο λαός αυτός, όσο συνεχίζει να θυμάται, να καλλιεργεί τον πολιτισμό του και να τιμάει τους δημιουργούς του,  δεν πρόκειται να χαθεί κάτω από την τέφρα της παγκοσμιοποίησης, όσες αφρισμένες απειλές κι αν δέχεται από τον κάθε νάνο «ηγέτη» της «πολιτισμένης» Δύσης.

Πιστεύω βαθιά ότι αυτό που σώζει ένα λαό από την εξαφάνισή του είναι η διατήρηση της μνήμης του και ο πολιτισμός του, αυτό που αποτελεί τη βαθύτερη παιδεία του (δεν μιλώ για επιδερμικές «γνώσεις» που αναμασώνται για να λησμονηθούν την επόμενη μέρα). Κι αν έχω δίκιο, αν είναι αλήθεια αυτό που πιστεύω, είναι χρήσιμο να θυμόμαστε αυτή την αλήθεια στις δύσκολες, τις τραγικές στιγμές που περνάει ο τόπος μας. Ίσως αυτή η αλήθεια να μας δείξει τον πιο σίγουρο δρόμο για να βγούμε από τα σημερινά αδιέξοδα.