"Ο χρησμός της Ραμπίας", Μυθιστόρημα του Κώστα Παππή. Παρουσίαση στην εκδήλωση της 15-6-2024 στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κιάτου από τον Γιάννη Δ.Μπάρτζη

 Το κείμενο που ακολουθεί διαβάστηκε από τον Γιάννη Δ.Μπάρτζη στην εκδήλωση  με θέμα "Ένα φωτογραφικό ταξίδι στον κόσμο του μυθιστορήματος Ο χρησμός της Ραμπίας".

*****

  

Κώστας Παππής, Ο χρησμός της Ραμπίας

Μυθιστόρημα, εκδόσεις Κ&Μ Σταμούλη, Θεσσαλονίκη, 2023 

 

Κυρίες, κύριοι, Φίλες και φίλοι, καλησπέρα,

         Ένα ακόμα βιβλίο του Κώστα Παππή μας συγκεντρώνει σήμερα εδώ και μας καλεί μέσα από τις σελίδες του να ταξιδέψουμε σε ονειρεμένους ταξιδιωτικούς προορισμούς για λίγους… Γνωστός και από το βιβλίο του “Οι ψυχές των τόπων, Οδοιπορικό σε μια άλλη Κορινθία” ο ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά, έχει αποδείξει πως μεταξύ άλλων (π.χ. του να γράφει θεατρικά έργα ή αφηγηματικές νουβέλες) κατέχει άριστα και τη συγγραφική τέχνη της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. 

         Με το σήμερα παρουσιαζόμενο μυθιστόρημά του “Ο Χρησμός της Ραμπίας” πετάει σε χώρες πολύ πιο μακρινές από την Κορινθία μας. Αλλά ταυτόχρονα ξεφεύγει από τις προδιαγραφές ενός βιβλίου με αμιγώς ταξιδιωτικό χαρακτήρα, προσφέροντάς μας ένα μυθιστόρημα διπλής ή και τριπλής -θα έλεγα- ανάγνωσης. 

Και εξηγούμαι: 

         Αρχικά το έργο αυτό χαρακτηρίζεται και κατατάσσεται επάξια στα ταξιδιωτικά μυθιστορήματα. Είναι ένας αφηγηματικός ταξιδιωτικός οδηγός, με εμπεριστατωμένες οδηγίες απόλαυσης του ταξιδιού στην άγνωστη εν πολλοίς γη του Ομάν της Αραβίας. Τόποι μυθικοί, τοπία στην έρημο, σπάνια πανίδα και χλωρίδα, αλλά και μνημεία είτε της φύσης είτε των ανθρώπων με ηλικία αιώνων, εκτίθενται με πλήθος πληροφοριών, χρήσιμων και χρηστικών, για όποια / όποιον επιθυμεί και αντέχει να κάνει αυτό το ονειρικό ταξίδι. 

         Μια πρόγευση του τι πρόκειται να δει εκεί, θα είναι η ανταμοιβή του από το διάβασμα του βιβλίου αυτού, προτού να ξεκινήσει για το μυθικό Ομάν. 

         Αλλά και για εμάς τους κοινούς θνητούς, που προτιμάμε τους πιο προσιτούς τουριστικούς προορισμούς, επίσης είναι επωφελές το διάβασμά του: Χρονολογίες, ιστορικά στοιχεία, μετρήσεις, κατατάξεις μνημείων και τόπων κατά μέγεθος και κατά ενδιαφέρον, ερμηνευτικές οδηγίες και περιγραφές, όλα συντείνουν στη δημιουργία μιας αίσθησης ότι και εμείς οι αναγνώστες του τρυπώνουμε λαθρεπιβάτες μες στο ολιγομελές γκρουπ των συνταξιδιωτών και επισκεπτόμαστε και θαυμάζουμε τα παλάτια, τα κάστρα, τα μουσουλμανικά τζαμιά, τις οχυρώσεις, τους κόλπους, τις ερήμους, τις οάσεις, τα μουσεία, τα χωριά, τις πολιτείες της ερήμου… 

         Είναι τόσο γλαφυρές οι αναπαραστάσεις των εικόνων, ώστε αναδιφώντας τις σελίδες του μυθιστορήματος νιώθουμε πως αγγίζουμε με τα χέρια μας τοπικά ζώα, γευόμαστε σπάνιους χυμούς, οσφραινόμαστε μύρα μυθώδη και τυλιγόμαστε από νέφη λατρευτικού λιβανιού, συνομιλούμε με τους αυτόχθονες παρακολουθώντας την πορεία τους, μέσα σε μια κοινωνία που διαρκώς βελτιώνεται, εξελίσσεται και απομακρύνεται από το γκρίζο του φανατικού Ισλάμ. 

         Γνωρίζουμε μέσα από τις περιγραφές του αυτόπτη ταξιδιώτη Κώστα Παππή μια κοινωνία άγνωστη σε εμάς, την κοινωνία του Ομάν, η οποία οραματίζεται και βιώνει την πορεία της προς καλύτερες ημέρες, καθοδηγούμενη -αυτό ηχεί κάπως παράξενα σε εμάς- από μια εξουσία κληρονομική - μοναρχική. Σπάνιο, ίσως και μοναδικό κοινωνικό φαινόμενο, αλλά αληθινό, όπως μας βεβαιώνει ότι το διαπίστωσε ιδίοις όμμασιν ο συγγραφέας ταξιδευτής. 

         Δευτερευόντως, με αναδρομές μνήμης του αφηγητή, έχουμε την ευκαιρία να “ταξιδέψουμε” και σε άλλες χώρες, όπως στην Ισπανία, στην Τυνησία, στο Ικόνιο και αλλού, ακόμα και στην Ανατολική πλευρά της Κρήτης. Αυτά κυρίως σε χρόνια νιότης, οραματισμών, πολιτικών εντάξεων και εντάσεων, φοιτητικών ερώτων… σε χρόνια περασμένα, μιας αλησμόνητης μετεφηβικής ξενοιασιάς.

         Παράλληλα και ταυτόχρονα, στις σελίδες του μυθιστορήματος αναπτύσσεται, ξεδιπλώνεται χρωματίζοντάς το με μια παλέτα ποικίλων βαθέων αισθημάτων, με έντονη περιέργεια και ποικιλμένη με εσωτερικές ψυχικές διεργασίες του κεντρικού ήρωα, ένα καθαρά ερωτικό σενάριο. Εξελίσσεται δηλαδή, μαζί με την περιγραφή του ταξιδιού και με αναδρομές στο προσωπικό παρελθόν του, ένα πλησίστιο αφήγημα, το οποίο άλλοτε θαρρείς πως έρπει ως λεπτή άμμος της ερήμου πάνω από τα ταξιδιωτικά σημειούμενα ανταγωνιζόμενο την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη, κι άλλοτε απλώνεται ως άρωμα ζωής, αγάπης, νοσταλγίας, προσμονής… τέτοιο που μόνο οι μεγάλοι έρωτες μπορούν να δημιουργήσουν. 

         Ο ταξιδιώτης βασανίζεται από ένα δίλημμα ζωής, στο οποίο, επιστρέφοντας από το Ομάν, οφείλει να δώσει οριστική απάντηση. Η απόφαση που θα πάρει, θα κρίνει τη συνέχιση ή όχι της σχέσης του… Η ερμηνεία ενός ανατολίτικου χρησμού θα σώσει άραγε αυτή τη σχέση που ακροβατεί; Η αποδοχή του ερχομού ενός παιδιού θα ολοκληρώσει τη γυναίκα;… Ο ερχομός ενός παιδιού μήπως σκλαβώσει σε αξεδιάλυτα βαριά δεσμά τον άνδρα; Ο αναγνώστης συμμετέχει νοερά σ’ εκείνο το ταξίδι, αλλά ταυτόχρονα συμμερίζεται την περιπέτεια αναζήτησης μιας λύσης, που εξελίσσεται στον εσωτερικό λαβύρινθο του άνδρα….

         Υπάρχει όμως και μια τρίτη διάσταση στο μυθιστόρημα του Κώστα Παππή, κρυπτική, μυστηριακή, δυσεξιχνίαστη, η οποία απευθύνεται στους πιο “δύσκολους” αναγνώστες και όχι απλά στους λάτρεις των μακρινών ταξιδιών. Ήδη ο τίτλος “Ο χρησμός της Ραμπίας” προδιαθέτει για εκείνο το… κάτι άλλο. Το υπαρξιακό αυτό πλαίσιο -που εγκιβωτίζεται τεχνιέντως στο μυθιστόρημα- στηρίζεται σε δύο κείμενα, κατά βάση λογοτεχνικά. 

         Το ένα είναι ο μύθος της σοφής Ραμπίας, ιέρειας των Σούφι, ενός ρεύματος του Ισλάμ που παραμένει μακράν κάθε φανατισμού, με ανεκτικότητα, συμπερίληψη, ανεξαρτησία γνώμης και πίστης και κυρίως… με ανοχή ακόμα και στο διαφορετικό. Η Σούφι Ραμπία λοιπόν ή η σοφή Ραμπία, ψάχνει μια σεληνόφωτη νύχτα να βρει τη χαμένη της βελόνα στην εξοχή. Όταν τη ρωτούν οι γείτονες πού την έχασε, απαντά: “Μέσα στο σπίτι”. Οι άνθρωποι ευλόγως απορούν. “Τότε γιατί δεν ψάχνεις μέσα στο σπίτι, αλλά βγήκες να την αναζητήσεις στην αυλή;”. “Γιατί έξω έχει φως, ενώ μέσα είναι τελείως σκοτεινά!” απαντά η Ραμπία και… τους τρελαίνει. Σαν να τους λέει ότι στόχος και σκοπός της είναι το ψάξιμο καθαυτό και όχι η εύρεση μιας ασήμαντης βελόνας.

         Η ιστορία-χρησμός της Ραμπίας συνδυάζεται έξοχα με ένα απόσπασμα από το ευρέως διαδεδομένο σε όλο τον κόσμο σοφό (ή φιλοσοφικό;) παραμύθι, τον “Μικρό Πρίγκιπα” του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ. Είναι το σημείο όπου η αλεπού λέει στον έκθαμβο Πρίγκιπα: “Δεν έχει αξία που υπάρχουν χιλιάδες τριαντάφυλλα, αλλά αξία για εμένα έχει το δικό μου τριαντάφυλλο κι ας μην είναι μοναδικό. Γιατί ασχολήθηκα με αυτό και πέρασα χρόνο μαζί του. Γιατί το πότισα, του έβγαλα τα χόρτα του, το περιποιήθηκα. Τι και αν υπάρχουν χιλιάδες άλλα; Αγαπάς εκείνο, στο οποίο αφιέρωσες χρόνο από τη ζωή σου…”.

         Ξετυλίγοντας το νήμα προς την πλευρά των μυημένων, προς το σουρεαλιστικό, το παράδοξο, το μυστηριακό, ξεπερνώντας τα όρια της τρέχουσας λογικής και μπαίνοντας στον μαγικό χώρο της ποίησης, (διότι όλα τα παραπάνω είναι και ποίηση), θα δανειστούμε δυο στίχους από την “Ιθάκη” του μεγάλου μας Κωνσταντίνου Καβάφη, οι οποίοι θα μας βοηθήσουν να διακρίνουμε τη βαθύτερη αλήθεια των αφηγηματικών επιλογών του Κώστα Παππή: “Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι. / Χωρίς αυτήν δεν θα ’βγαινες στον δρόμο”.

 

         * Η Ραμπία αρνείται να ψάξει για τη βελόνα της εκεί που την έχασε, προτιμά να την αναζητήσει εκεί που δεν υπάρχει… Στο φως! 

         * Η αλεπού εξηγεί ότι από εκατομμύρια όμοια τριαντάφυλλα αγαπάμε αυτό, στο οποίο έχουμε αφιερώσει στιγμές ζωής. 

         * Και ο πολύς Καβάφης αποφαίνεται: Στόχος σου είναι όχι το φτάσιμο στην Ιθάκη, αλλά το ίδιο το ταξίδι.

         Έτσι κλείνει ο κύκλος των περιγραφών, των αφηγήσεων, των αινιγμάτων, των μυστηρίων και απομένει τελικά η μαγεία του ταξιδιού. Ταξιδιού στον κόσμο, καθώς και διερευνητικής πορείας στα εσώτερά μας. Εκεί όπου θα βρεθεί το αντιφέγγισμα και η λύση στο αισθηματικό αδιέξοδο ή στο κύριο δίλημμα ζωής του κεντρικού ήρωα ταξιδευτή.

         Σε τελική αποτίμηση “Ο Χρησμός της Ραμπίας” είναι ένα βιβλίο γνώσης, ταξιδιού, και ένδον αναζήτησης. Ένα αφήγημα που δεν αρκείται απλά στη γνωριμία με τόπους άγνωστους, αλλά επιχειρεί να διεισδύσει στα μύχια της ανθρώπινης ψυχής, διερευνώντας έως πού τίθενται για τον καθένα μας τα όρια ανάμεσα στο εγώ και στο εμείς, ανάμεσα στον εαυτό μας και στο δόσιμο στον άλλον, ανάμεσα σε αυτό που ο καθένας θεωρεί ελευθερία και ο καθένας πάλι θεωρεί ως δέσμευση ζωής.

         Oι απαντήσεις επιδέχονται προσωπικών ερμηνειών… Το μυθιστόρημα απλώς βοηθάει να τις συνειδητοποιήσουμε. 

         Ας αφεθούμε στις σελίδες του!

         Σας ευχαριστώ.  

 

Γιάννης Δ. Μπάρτζης, 

Πρόεδρος του ΔΣ της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων