Ευτελισμένο νόμισμα

Μέσα στην πιο δύσκολη, από κάθε άποψη, συγκυρία των τελευταίων δεκαετιών, θα εγκαινιαστεί σε λίγες μέρες στην Ελλάδα ένας από τους πιο φιλόδοξους και απαιτητικούς θεσμούς, η διοικητική αναδιοργάνωση της χώρας με στόχο να αποκεντρωθούν πλήθος κεντρικών αρμοδιοτήτων του κράτους στους νέους δήμους και περιφέρειες που ιδρύονται.

Ο νέος θεσμός θα επιχειρήσει να δώσει απάντηση στο αίτημα της περιφερειακής ανάπτυξης, μια απάντηση που εκκρεμεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Η αποκέντρωση ως δημοκρατικό αίτημα μεταβίβασης κεντρικών εξουσιών στις τοπικές κοινότητες είναι, βέβαια, ένα ζητούμενο. Όμως το κυρίως ζητούμενο με το νέο θεσμό είναι η ενίσχυση της προσπάθειας για ανάπτυξη. Σωστά επισημαίνεται κάτι που ισχύει για καθένα από τους νεοϊδρυόμενους δήμους ότι το στοίχημα που έχει να κερδίσει ο νικητής των εκλογών του Νοέμβρη είναι η ανάπτυξη και ότι η νέα Δημοτική αρχή θα πρέπει να παλέψει για να διαμορφώσει όρους που θα δώσουν ανάσες στην τοπική κοινωνία.

Αναρωτιέμαι πόσοι από εμάς που θα βρεθούμε μπροστά στην κάλπη στις 7 Νοεμβρίου συνειδητοποιούμε το βάρος αυτής της εκλογής. Το ίδιο αναρωτιέμαι για τους υποψήφιους, όχι μόνο δημάρχους ή περιφερειάρχες, αλλά και δημοτικούς και περιφερειακούς συμβούλους, αφού κι αυτοί θα μοιραστούν την ευθύνη μεγάλων σχεδιασμών και αποφάσεων. Το ίδιο, άλλωστε, ερώτημα ισχύει, πέρα από τους δήμους, και για τους υποψήφιους των περιφερειών που δημιουργούνται στα πλαίσια του Καλλικράτη. Πόσο είναι όλοι αυτοί έτοιμοι να δεχτούν τη μεγάλη ευθύνη που μας ζητούν να εναποθέσουμε στους ώμους τους; Με ποια εφόδια, με ποια συνείδηση αποστολής, με ποιες εγγυήσεις αποτελεσματικότητας;

Στη χώρα μας έχουν παράδοση πολλά παράλογα κι απαράδεκτα, κι ένα από αυτά είναι και τούτο: ότι πολύ συχνά όσοι διεκδικούν δημόσιες θέσεις κι αξιώματα, μάλλον επιδιώκουν να τιμηθούν από αυτά, περιβαλλόμενοι την αίγλη και το κύρος τους, παρά να τα τιμήσουν, με ανιδιοτελή προσφορά, και να αποδείξουν ότι είναι άξιοι των αξιωμάτων. Γι αυτό είναι τόσο πολλοί εκείνοι που αποδεικνύονται ακατάλληλοι, ακόμα και επικίνδυνοι για το αξίωμα, που κερδίζουν συνήθως μη διστάζοντας να εξαπατήσουν τους εκλογείς τους σκορπώντας υποσχέσεις, προβάλλοντας κούφια, «ηχηρά» προγράμματα, και εφαρμόζοντας τακτικές που παγιδεύουν το εκλογικό τους ακροατήριο. Φυσικά, υπάρχουν και χειρότερα: εκβιασμοί, εξαγορές συνειδήσεων, εξαχρείωση ηθών... Και, βέβαια, ο πανταχού παρών παραλυτικός κομματισμός.

Τα παραπάνω δεν ισχύουν μόνο στο χώρο της αυτοδιοίκησης ή της πολιτικής, αλλά σε ολόκληρη τη δημόσια σφαίρα. Ισχύουν ακόμα και σε χώρους που ο ανυποψίαστος δεν μπορεί να φανταστεί. Αναφέρω το παράδειγμα των ακαδημαϊκών αξιωμάτων. Για τον πολύ κόσμο, το αξίωμα του πρύτανη αποτελεί την ύψιστη ακαδημαϊκή καταξίωση που μπορεί να επιθυμήσει ένας Καθηγητής ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος. Όμως είναι γνωστά τα παραδείγματα ανάξιων πρυτάνεων, με ανύπαρκτο ακαδημαϊκό έργο και περγαμηνές, αλλά και ήθος, που χρησιμοποιώντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα κατάφεραν να αναρριχηθούν στον πρυτανικό θώκο, οδηγώντας το πανεπιστήμιο που διοίκησαν σε βαθιά κρίση.

Μια άμεση συνέπεια τέτοιων φαινομένων είναι η απαξίωση των ίδιων των αξιωμάτων και, επομένως, των θεσμών που υπηρετούν. Το «νόμισμα» (το αξίωμα) χάνει την αξία του, ευτελίζεται, με όλα τα συνεπακόλουθα. Ίσως το πιο σοβαρό από αυτά να είναι ότι, τελικά, όσοι άξιοι θα μπορούσαν να τιμήσουν αξιώματα και θεσμούς αποτραβιούνται στην ιδιώτευση.

Για να επιστρέψω στο ζήτημα που έθιξα στην αρχή, ο νέος αυτοδιοικητικός θεσμός θέτει τέτοιες αξιώσεις για τους ανθρώπους που θα αναλάβουν να τον υλοποιήσουν, που κανείς τρομάζει. Πού θα βρεθούν αυτοί οι άνθρωποι, που θα είναι πράγματι ικανοί να αναλάβουν τις αρμοδιότητες και να υπηρετήσουν τους στόχους του θεσμού, που θα διαχειριστούν αποτελεσματικά τεράστιους πόρους για να καλύψουν τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, από την παιδεία, την υγεία και την κοινωνική πρόνοια μέχρι την προστασία του περιβάλλοντος; Που θα υπηρετήσουν πάνω από όλα το στόχο της ανάπτυξης του τόπου; Και μάλιστα σε συνθήκες βαθιάς κρίσης;

Τρομάζει κανείς και με το μέγεθος της ευθύνης που αναλαμβάνει ο εκλογέας με την ψήφο που θα δώσει σε αυτόν ή εκείνο τον υποψήφιο. Πόσο ικανοί, πόσο υπεύθυνοι είμαστε, ώστε να επιλέξουμε τον καλύτερο; Πόσο υγιή είναι τα κριτήριά μας; Ας απαντήσει ο καθένας για τον εαυτό του.