Βιοκαύσιμα: πανάκεια ή χίμαιρα;

Μια από τις πιο ισχυρές εντυπώσεις μου από ένα πρόσφατο ταξίδι μου στη Βραζιλία αφορούσε τα καύσιμα. Στην τεράστια αυτή χώρα της Νότιας Αμερικής, το πρόβλημα της αυτοδυναμίας σε καύσιμα φαίνεται οριστικά λυμένο. Και μάλιστα με ένα τρόπο που, κατά μία άποψη, θα έπρεπε να χαρακτηριστεί ιδανικός. Οι ευτυχείς κάτοικοι αυτής της χώρας χρησιμοποιούν για την αυτοκίνησή τους σε πολύ μεγάλο ποσοστό ένα φτηνό καύσιμο, που οι ίδιοι το αποκαλούν «αλκοόλ». Που δεν είναι τίποτα άλλο από βιο-αιθανόλη, δηλαδή καύσιμο που έχει παραχθεί από βιομάζα. Στην πραγματικότητα, όλα σχεδόν τα αυτοκίνητα έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν εναλλακτικούς τύπους καυσίμων (αιθανόλη, βενζίνη, αέριο). Σημειωτέον ότι η Βραζιλία καθόλου δεν στερείται συμβατικών, δηλαδή ορυκτών, καυσίμων που φτάνουν να καλύψουν ένα μέρος τουλάχιστον της εγχώριας ζήτησης. Όμως εδώ και πολλά χρόνια, ύστερα από εμπάργκο πετρελαίου που της είχε επιβληθεί, η χώρα αυτή αναζήτησε την αυτοδυναμία της σε καύσιμα παράγοντάς τα από φυτική ύλη (ζαχαροκάλαμο) που παράγεται και αναπαράγεται φτηνά και σε αφθονία στις απέραντες εκτάσεις της. Σημαντικό μέρος της παραγωγής ζαχαροκάλαμου, που συνεχώς αυξάνεται, παράγεται σε βάρος των τροπικών δασών της Αμαζονίας, δηλαδή σε εδάφη που «απελευθερώνονται» από την εκδάσωση. Υπολογίζεται ότι ο ρυθμός αποψίλωσης των τροπικών δασών της Βραζιλίας είναι 80.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα το χρόνο. Χάνονται δηλαδή για τη γη κάθε χρόνο δάση που αντιστοιχούν σε έκταση κάτι πολύ περισσότερο από τη μισή Ελλάδα… Σημειώστε το αυτό για όσα ακολουθούν.

Το ζαχαροκάλαμο δεν είναι φυσικά η μόνη πρώτη ύλη παραγωγής βιοκαυσίμων. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, που είναι και η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή βιοκαυσίμων στον κόσμο, ως πρώτη ύλη χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά το καλαμπόκι, ενώ αλλού χρησιμοποιείται η σόγια και γενικά τα δημητριακά, το φοινικέλαιο, υπολείμματα ή παραπροϊόντα φυτικής ή ζωικής παραγωγής, υλοτομίας κλπ. Στην Ευρώπη - και στη χώρα μας - χρησιμοποιείται σε μεγάλη έκταση, εκτός από εισαγόμενη άλλη πρώτη ύλη, η ελαιοκράμβη (γογγύλι).

Αυτό που κάνει τα βιοκαύσιμα να πλεονεκτούν σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα (πετρέλαιο, κάρβουνο, καύσιμο αέριο) είναι, εκτός από το χαμηλό κόστος παραγωγής τους, η «φιλικότητα», όπως υποστηρίζεται, προς το περιβάλλον. Για παράδειγμα, σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς, ένα λίτρο αιθανόλης, που αποδίδει ενέργεια 67% σε σχέση με ένα λίτρο βενζίνης και μπορεί να κοστίζει μέχρι και το μισό ή και λιγότερο στον καταναλωτή (εξαρτάται από τη διακύμανση των τιμών του πετρελαίου διεθνώς), παράγει λιγότερο από τη μισή ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου, που είναι η κύρια αιτία της κλιματικής αλλαγής. Συγκεκριμένα, ένα λίτρο αιθανόλης από ζαχαροκάλαμο παράγει 1,08 κιλά ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα έναντι 2,44 κιλά που παράγονται από τη βενζίνη. Από εδώ προκύπτει η «φιλικότητα» προς το περιβάλλον που αναφέρεται παραπάνω.

Όμως είναι έτσι; Είναι πράγματι τα βιοκαύσιμα φιλικά προς το περιβάλλον;

Πάνω σε αυτό εκφράζονται ισχυρές αντιρρήσεις. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που διάλεξα τον τίτλο «Βιοκαύσιμα: πανάκεια ή χίμαιρα;» σε αυτό το κείμενο. Τον τίτλο αυτό τον δανείστηκα από το εξώφυλλο ενός τεύχους του περιοδικού National Geographic που είχε κυκλοφορήσει πριν σχεδόν 2 χρόνια (Οκτώβριος 2007). Το εξώφυλλο κάλυπτε η φωτογραφία ενός καλαμποκιού, ενώ στις μέσα σελίδες δημοσιευόταν ένα εκτενές, εξαιρετικά κατατοπιστικό άρθρο με τίτλο: «Βιοκαύσιμα: είναι η λύση;». Μάλιστα, στην Ελληνική έκδοση του περιοδικού υπήρχε και ένα ακόμα σχετικό άρθρο, γραμμένο από τον Καθηγητή Ν.Μάργαρη με τίτλο «Καύσιμα από … αγκινάρες», όπου υποστηριζόταν η άποψη ότι «λόγω των σημαντικών διαφορών στις εδαφοκλιματικές συνθήκες που επικρατούν στις χώρες της κεντρικής και της βόρειας Ευρώπης και σε αυτές τις Μεσογείου, καθώς και των διαφορών στις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, διαφαίνεται ότι μερικές καλλιέργειες θα ήταν σημαντικότερες και οικονομικά βιωσιμότερες στην Ελλάδα από ό,τι στις χώρες της κεντρικής και της βόρειας Ευρώπης». Έτσι, σύμφωνα με το άρθρο του κ.Μάργαρη, η ελαιοκράμβη δεν θα είχε την ίδια επιτυχία στην κεντρική ή νότια Ελλάδα λόγω των χαμηλών της αποδόσεων στις ξηροθερμικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Ως εναλλακτική, πολλά υποσχόμενη λύση, προτείνεται, ύστερα από πολυετείς μελέτες και πειράματα, η αγριοαγγινάρα, δηλαδή το … γαϊδουράγγαθο!

Γιατί αμφισβητείται ο ισχυρισμός ότι τα βιοκαύσιμα χαρακτηρίζονται από φιλικότητα προς το περιβάλλον και ότι συμβάλλουν σημαντικά στη λύση του προβλήματος της υπερθέρμανσης του πλανήτη, που δημιουργούν τα ορυκτά καύσιμα;

Η απάντηση στο επόμενο!