Ο σώζων εαυτόν σωθήτω;

Προσπαθείς να δεις το μέλλον μέσα από σημάδια και μηνύματα της “μεγάλης εικόνας”, έξω από τα στενά όρια της “μικρής” με τα καθημερινά περιστατικά, που μέσα τους ξεχνιέται η “μεγάλη”.

Η μικρή εικόνα: η καθημερινή ρουτίνα, οι  μικρές καθημερινές συνήθειες που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου σου, οι ανάγκες οι προσωπικές και του σπιτιού, μικρές παρέες, μικροί πυρήνες ανθρώπων, η οικογένεια (με τον τρόπο και όσο επιβιώνει ακόμα ως θεσμός), η συναναστροφή στη δουλειά, η ένταξη σε κάποια ομάδα (κοινωνική, πολιτιστική), οι προσωπικές διαφυγές, ο τρόπος που επιλέγεις να καλύψεις τον ελεύθερο χρόνο σου.

Η μεγάλη εικόνα: Μια εθνική οικονομία κατεστραμμένη. Με τον παραγωγικό ιστό της βομβαρδισμένο και ανεργία σε πρωτοφανή ύψη. Για τους περισσότερους, καμιά προοπτική για δουλειά στο ορατό μέλλον. Οι καλύτεροι νέοι, οι πιο καλά εξοπλισμένοι, αλλά και πολλοί μεγαλύτεροι, παίρνουν το δρόμο της αποδημίας ή το σκέφτονται ως μόνη λύση. Η Ελληνική δημοκρατία: μια καρικατούρα. Το αυγό του φιδιού, του ρατσισμού και του φασισμού, έχει πια σκάσει. Η Χρυσή Αυγή, με μέλη το γείτονά σου, το φίλο σου, τον ξάδερφό σου, το γιό σου, θερίζει τους καρπούς δεκαετιών από σφάλματα μέχρι και εγκλήματα των λογής ηγεσιών, των λογής εξουσιών, αλλά και της συλλογικής αβελτηρίας και βολέματος. Ελκύει τους διαψευσμένους, απελπισμένους, κακομαθημένους στο εύκολο χρήμα που πρόσφεραν μέχρι πρόσφατα πλαστικό οι τράπεζες, ζεστό τα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τους ελκύει όπως η φλόγα ελκύει τα έντομα γύρω της και καίει μυαλά, προσφέροντας στα μέλη της «στόχους», «αντίπαλους» και «προοπτική». Οργή, επιθετικότητα, σύγχυση, παραίτηση, αγωνία. Γόνοι αστικών οικογενειών, μεγαλωμένοι μέσα σε περιβάλλον απόλυτης προστασίας και άνεσης μέχρι χτες, ίσως και μέχρι σήμερα, ρίχνουν μολότωφ, καίνε αυτοκίνητα, τραπεζικά καταστήματα αλλά  και επαγγελματικές στέγες (όσες έχουν απομείνει), οπλίζονται με καλάζνικοφ και παριστάνουν τους αντάρτες πόλης, στήνοντας στον τοίχο τον ίδιο τους τον εαυτό. Αυτοκτονικά σύνδρομα. Ο κόσμος, γενικότερα, σε παρατεταμένη κρίση, με τους ασκούς του Αιόλου ανοιχτούς, ένας παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος σε εξέλιξη, με την πείνα και την αρρώστια να θερίζουν, με το περιβάλλον να καταστρέφεται, με την κλιματική αλλαγή όλο και πιο ορατή, να επιδεινώνει τα προβλήματα.

Η Ελλάδα ταξιδεύει μέσα στη μεγάλη εικόνα. Προς τα πού; Σε ένα άρθρο με τίτλο «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω» (Το Βήμα, 1/5/2010) ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Τσουκαλάς έγραφε:

«…Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, το ιστορικό νόημα της τρέχουσας περιόδου μπορεί να συνοψισθεί στη μη διαπραγματεύσιμη επιταγή μιας μετάβασης σε ένα «κανονικά» ολοκληρωτικό καπιταλιστικό σύστημα. Η Ελλάδα καλείται να υποταχθεί στους «κανόνες των αγορών» και να προσανατολιστεί αταλάντευτα προς την κατ’ απόλυτη προτεραιότητα προώθηση της παραγωγικής ανταγωνιστικότητας εις βάρος των οποιωνδήποτε κοινωνικών κατακτήσεων και αδιαφορώντας για την επιβίωση της κοινωνικής συναίνεσης. Ο παγκοσμιοποιημένος υπερεπικρατειακός καπιταλισμός δεν έχει λόγο να αντιτίθεται στις οποιεσδήποτε «τοπικές» μορφές ανεργίας, εξαθλίωσης ή βιαίας προλεταριοποίησης των παραδοσιακά αυτοαπασχολούμενων μικρομεσαίων στρωμάτων. Υπό τους όρους αυτούς, αν μια χώρα δεν προσαρμοσθεί προς τας υποδείξεις, θα εκβληθεί απλώς από τη διεθνή κοινότητα των έντιμων κερδοσκόπων. Οπότε και το τίμημα θα είναι ακόμη βαρύτερο.

Εδώ ακριβώς βρίσκεται η αδυσώπητη αντικειμενική προέκταση της τρέχουσας συγκυρίας. Μια διεφθαρμένη και αναποτελεσματική αλλά ανθρώπινη και στοιχειωδώς αλληλέγγυα κοινωνία που βαυκαλιζόταν ακόμη πως μπορεί να επιζεί βολεύοντας τα πάντα εκ των ενόντων καλείται να μεταμορφωθεί σε μιαν έλλογη, «υπεύθυνη» και αμείλικτα απάνθρωπη ατομοκεντρική κοινωνία όπου όλοι μπορεί να επαίρονται πως κανείς δεν χρωστά τίποτε σε κανέναν. Αυτό ακριβώς είναι το ευγενές όραμα του παγκοσμιοποιημένου αναπτυξιακού καπιταλισμού. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω».

Αλλά, ρωτάμε, ποιος θα σωθεί σε μια κοινωνία αποξένωσης, εξαθλίωσης, ανασφάλειας, βίας κι εγκληματικότητας; Σε μια κοινωνία όπου κάθε βεβαιότητα, κάθε πλαίσιο προστασίας, ακόμα και στοιχειωδών δικαιωμάτων όπως η υγεία και η επιβίωση με όρους αξιοπρέπειας, καταρρέει με ραγδαίους ρυθμούς; «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω», αλλά πώς; Με τον ατομικό πλουτισμό; Με την κατοχή ισχύος και εξουσίας; Υψώνοντας τείχη ιδιωτικής προστασίας και τοποθετώντας συστήματα ύψιστης ασφάλειας; Μα ο κόσμος είναι γεμάτος από πρώην σύμβολα πλούτου και δύναμης (βλ. τράπεζες ή πολυεθνικές) που κατέρρευσαν παταγωδώς, που δεν τους έσωσε τελικά κανένα θησαυροφυλάκιο και κανένας στρατός ιδιωτικών φρουρών. «Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν»… Σε μια κοινωνία λύκων, όπως αυτή που υπόσχεται το “ευγενές όραμα” του παγκοσμιοποιημένου αναπτυξιακού καπιταλισμού, η έννοια της σωτηρίας χάνει το νόημά της. Άρα…