Αυτονόητα στα αζήτητα: τι γίνεται με την παρακολούθηση των μαθημάτων στα ΑΕΙ;

Από τη συζήτηση, αλλά κυρίως από τη χλαλοή, για τις σπουδές στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας, απουσιάζουν κατά κανόνα ορισμένα θέματα που αφορούν στοιχειώδεις ελλείψεις του συστήματος της πανεπιστημιακής μας εκπαίδευσης. Πράγματα αυτονόητα αλλού για την ποιότητα των σπουδών, στα Ελληνικά ΑΕΙ δεν θεωρούνται καθόλου αυτονόητα. Όμως σχεδόν κανείς δεν ασχολείται μαζί τους και φυσικά δεν τίθεται κανένα σχετικό αίτημα. Έτσι, πολλή η κουβέντα, αλλά και η φασαρία, για το σύστημα εισαγωγής ή για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ελάχιστη ή καθόλου για την ουσιαστική υποβάθμιση, έως και κυριολεκτικά κατάργηση στην πράξη, των σπουδών που επιφέρουν μερικές παγιωμένες συνήθειες σε πολλά τμήματα ΑΕΙ, όπως αυτή που αφορά την παρουσία (στην πραγματικότητα, την απουσία) στην τάξη των φοιτητών και την ενεργητική παρακολούθηση των μαθημάτων.

Πόσες ώρες μαθημάτων παρακολουθούν και πόσες χάνουν οι φοιτητές στα Ελληνικά πανεπιστήμια; Ποιος είναι ο χαρακτήρας και ποιες οι στατιστικές της παρακολούθησης; Αναφέρομαι κυρίως στις προπτυχιακές σπουδές. Καμιά σχετική έρευνα δεν έχει γίνει, από όσο γνωρίζω, μέχρι σήμερα. Και γιατί να γίνει; «Η παρακολούθηση των μαθημάτων στα πανεπιστήμια δεν είναι υποχρεωτική». Αυτή είναι, μετά τη μεταπολίτευση και μέχρι σήμερα τουλάχιστον, η μόνιμη, διατυπωμένη συχνά σε μαχητικό έως εχθρικό τόνο, απάντηση στον καθηγητή που τυχαίνει να θέσει το ζήτημα της παρουσίας των φοιτητών στις διαλέξεις. Τα πράγματα οδηγούνται ενίοτε σε ... σύρραξη αν ο καθηγητής τολμήσει να πάρει παρουσίες. Σε συνθήκες πιο ... ειρηνικής συνύπαρξης καθηγητών και φοιτητών, οι τελευταίοι αιτιολογούν τη στάση τους αποδίδοντας τη μερική έως συστηματική απουσία τους από ορισμένα μαθήματα σε λόγους όπως η ανεπάρκεια του διδάσκοντα («είναι ανιαρός», «δεν έχει μεταδοτικότητα») ή άλλους («το μάθημα είναι θεωρητικό, ο καθηγητής έχει βιβλίο, άρα για ποιο λόγο να παρακολουθούμε;»). Τα επιχειρήματα απογειώνονται, όταν η συζήτηση περνάει στο διαδίκτυο και στις απεριόριστες δυνατότητες για αναδίφηση της διεθνούς βιβλιογραφίας επί παντός που προσφέρει – άρα προς τι η παρακολούθηση; Όχι πως δεν υπάρχει βάση σε αρκετές περιπτώσεις στα όσα προβάλλουν οι φοιτητές. Το αποτέλεσμα, πάντως, είναι γνωστό: για ορισμένα τουλάχιστον μαθήματα, το γνωστό ως τώρα πανεπιστήμιο έχει de facto καταργηθεί και δεν υπάρχει καμιά διαφορά από τα συστήματα σπουδών εξ αποστάσεως. Ο φοιτητής συναντιέται μόνο την ώρα της εξέτασης με τον καθηγητή, τον οποίο δεν γνωρίζει ούτε εξ όψεως.

Είναι χρήσιμη η παρακολούθηση, η ενεργή παρουσία του φοιτητή στην τάξη; Μήπως είναι, όχι μόνο χρήσιμη, αλλά αναγκαία σε κάθε περίπτωση; Υπό ποιες προϋποθέσεις η παρουσία του φοιτητή θα εξασφάλιζε το μέγιστο της απόδοσης του συστήματος σπουδών; Είναι μια τέτοια προϋπόθεση το να παρακολουθούν οι φοιτητές συμμετέχοντας με ερωτήσεις, κρίσεις, παρεμβάσεις, βοηθώντας δηλαδή να γίνει το μάθημα πιο ζωντανό, πιο αποδοτικό; Ποιες απαιτήσεις θα έπρεπε να τεθούν από τους ίδιους τους φοιτητές προς το διδάσκοντα, προς το πανεπιστήμιο, προς την πολιτεία (μιλάμε πάντα για το δημόσιο πανεπιστήμιο) ώστε να εξασφαλίζεται το μέγιστο της απόδοσης; Αυτά τα ερωτήματα απουσιάζουν από κάθε συζήτηση, και φυσικά από τη χλαλοή, για τις σπουδές στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας. Δεν είναι καιρός να αρχίσουν να τίθενται;

Τι συμβαίνει στα άλλα πανεπιστήμια της Δυτικής Ευρώπης; Μια έρευνα στα Βρετανικά πανεπιστήμια, όπου τέθηκαν ερωτήσεις όπως «πόσες είναι οι ώρες διδασκαλίας εβδομαδιαίως;», «πόσες είναι οι ώρες μελέτης στο σπίτι;», «πόσο ποσοστό ωρών μαθημάτων χάνουν οι φοιτητές;» έδωσε πολύ ενδιαφέρουσες απαντήσεις. Στην τελευταία ερώτηση, για παράδειγμα, ειδικότερα σε τμήματα διοικητικών σπουδών, η απάντηση είναι «11%»! Δηλαδή όλοι οι φοιτητές στα Βρετανικά πανεπιστήμια και σε τμήματα διοικητικών σπουδών παρακολουθούν 9 στις 10 ώρες κατά μέσο όρο. Ή αλλιώς, στους 10 φοιτητές, οι 9 παρακολουθούν ανελλιπώς όλες τις παραδόσεις, ενώ συνεχώς απουσιάζει ο ένας. Κάθε σύγκριση με όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα μόνο αρνητικές σκέψεις θα προκαλούσε...