Πρέπει να μάχονται οι νέοι, ξεκινώντας από την πίστη ότι ο κόσμος αρχίζει μαζί τους

Δανείζομαι τον τίτλο αυτού του κειμένου από μια συνομιλία, που κατέγραψε ο Φρ.Γερμανός, ανάμεσα στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη και τους δημοσιογράφους που έσπευσαν στο σπίτι του μια βραδιά του φθινοπώρου του 1963, όταν μαθεύτηκε ότι στον ποιητή είχε απονεμηθεί το πρώτο Νόμπελ που κέρδισε η Ελλάδα (το δεύτερο ήρθε λίγα χρόνια αργότερα και πήγε στον άλλο μεγάλο μας ποιητή, τον Οδυσσέα Ελύτη).

Ήθελα από καιρό να γράψω ένα κείμενο γύρω από το ίδιο θέμα με αυτό, στο οποίο αναφέρεται ο Σεφέρης: τη στάση των νέων απέναντι στη ζωή. «Πρέπει να μάχονται οι νέοι»…. Και όχι μόνο αυτό. Πρέπει να ξεκινούν «από την πίστη ότι ο κόσμος αρχίζει μαζί τους».

Νομίζω πως δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο επαναστατική παρακαταθήκη, για κάθε νέο άνθρωπο, από αυτή την προτροπή του ποιητή. Συνοψίζει πρώτα-πρώτα μια φιλοσοφία, που ενστερνίστηκαν και έκαναν πράξη ζωής κάποιοι νέοι σε σημαδιακές εποχές (στο νου μου έρχονται, από την πρόσφατη ιστορία, τα παιδιά της γενιάς του αντιχουντικού αγώνα στην Ελλάδα και οι νέοι του Μάη του 68). Νέοι που αψήφησαν, όχι χωρίς αγώνα και αγωνία, το συμβιβασμό και την υποταγή που τους συμβούλευε η φρονιμάδα των γονιών τους, και το φόβο που έσπερνε η βία και η υπεροπλία των δυνάμεων της εξουσίας. Νέοι που πότισαν το δέντρο της ζωής με νέα νάματα, κάνοντάς το να βγάλει πολύτιμους καρπούς.

Πρέπει να μάχονται οι νέοι. Θα ήταν λάθος, πάντως, να περιοριστεί το νόημα αυτής της προτροπής στα σημεία καμπής της ιστορίας, όταν όλα σχεδόν δείχνουν στην ίδια κατεύθυνση, στην αναπόφευκτη μαχητική έξοδο, σε ένα είδος ιστορικού αυτοματισμού, για το ξεμπλοκάρισμα της κοινωνίας από τα αδιέξοδα που δημιουργεί η όποια εξουσία. Η μάχη που έχει στο νου ο ποιητής δεν μπορεί να αφορά μόνο ηρωικές στάσεις ζωής.

Λοιπόν; Μάχη των νέων σε όλους τους καιρούς, όχι μόνο τους ηρωικούς; Με ποιο σκοπό; Και τι μπορεί να αφορά;

Μα την ίδια τη ζωή τους! Την καθημερινότητά τους που οι ίδιοι συχνά χαρακτηρίζουν μίζερη, το αδιέξοδο (κατά τους ίδιους) παρόν και μέλλον τους. Ό,τι φυλακίζει τη σκέψη τους, ό,τι ασχημίζει το χώρο που ζουν, ό,τι τους βάζει χειροπέδες, ό,τι τους εμποδίζει να πάνε πιο πέρα. Μάχη για να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη, τον κόσμο το δικό τους και τον κόσμο συνολικά (το ίδιο είναι) πιο όμορφο. Τον κόσμο που πρέπει να πιστέψουν ότι «αρχίζει μαζί τους» - άρα τίποτα δεν πρέπει να πάρουν σαν για πάντα δοσμένο, όλα αλλάζουν και πρέπει να αλλάξουν.

Διάβασα πρόσφατα ένα κείμενο σε μια τοπική εφημερίδα γραμμένο (όπως συμπέρανα) από νέο άνθρωπο, που μου έκανε εντύπωση. Εξαιρετικά καλογραμμένο, αναφερόταν στην «αδιέξοδη τοπική κοινωνία», που «δεν εξασφαλίζει ούτε τα βασικά για ένα νέο: δουλειά και ψυχαγωγία-διασκέδαση». Γι αυτό και ο τόπος ερημώνει από νέους, ενώ όσοι μένουν ζουν με το όνειρο της φυγής. «Είναι καιρός λοιπόν οι φορείς της πόλης, ο καθένας στο βαθμό που του αναλογεί, αλλά και η τοπική κοινωνία στο σύνολό της να ενδιαφερθούν για τη νεολαία. Πρέπει να δοθούν κίνητρα στους νέους να μείνουν…». Έτσι καταλήγει το κείμενο.

Νομίζω πως στο νέο αυτό απαντά με την προτροπή του ο Γιώργος Σεφέρης, διαφωνώντας ουσιαστικά μαζί του. Όχι ότι η κοινωνία, οι «φορείς» δεν έχουν ευθύνη. Δυστυχώς η αντίληψη που περνάει σήμερα ανάμεσα στους νέους είναι ότι η κοινωνία και «οι φορείς», και μόνον αυτοί, είναι εκείνοι που οφείλουν πάντα να βρίσκουν τις λύσεις στα προβλήματά τους. Δεν διανοούνται ότι μπορεί κάποιες τουλάχιστον λύσεις να είναι του χεριού τους. Όπως, για παράδειγμα, αναπτύσσοντας οι ίδιοι πολιτιστικές πρωτοβουλίες. Παλιότερα οι νέοι στη συγκεκριμένη τοπική κοινωνία λειτουργούσαν κινηματογραφική λέσχη, είχαν στήσει θεατρική σκηνή που έδρεπε δάφνες, ενώ πολύ παλιότερα εξέδιδαν φοιτητικό περιοδικό (προσπάθησαν εν πάση περιπτώσει, μέχρι που τους σταμάτησε η χούντα). Μοιραίοι και άβουλοι, όπως λέει ένας άλλος ποιητής, πολλοί νέοι περιμένουν άλλοι να πάρουν την ευθύνη της ζωής τους στα χέρια τους. Ελάχιστοι ασχολούνται με κάποια δραστηριότητα που αφορά τον τόπο τους, τη ζωή τους, το μέλλον τους. Έχω υπόψη μου την Κίνηση Πολιτών και τον Σύλλογο Προστασίας του Περιβάλλοντος αυτής της επαρχιακής πόλης, καθώς και το Σύλλογο Εθελοντών Πυροπροστασίας, από όπου οι νέοι είναι περίπου άφαντοι. Και όσο για το ζήτημα της δουλειάς, έχω υπόψη μου κάποιους άλλους νέους που δεν περίμεναν το γενναιόδωρο εργοδότη που θα τους δώσει έτοιμη δουλειά αλλά δημιούργησαν οι ίδιοι μικρές πρότυπες επιχειρήσεις, όχι επειδή είχαν άφθονα κεφάλαια, αλλά επειδή είχαν όρεξη να επενδύσουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους για να λύσουν το πρόβλημα της απασχόλησής τους.

Έτσι δεν διανοούνται οι νέοι σήμερα, με πολύ λίγες εξαιρέσεις, ότι για να βρεθούν οι λύσεις που επιθυμούν στον κοινωνικό τους χώρο θα πρέπει οι ίδιοι να δώσουν μάχες. Μάχες ουσιαστικά πολιτικές. Και, φυσικά, όχι κατ’ ανάγκην μέσα από πολιτικά κόμματα, που δυστυχώς είναι συχνά μια λύση που καταλήγει στη συμμετοχή, με ιδιοτέλεια, στη νομή της όποιας εξουσίας και κατά της κοινωνίας ή υπηρετεί τις εξουσιαστικές επιθυμίες κομματικών ηγεσιών, όχι πάντως τα ουσιαστικά προβλήματα των νέων.

Αλλά νομίζω πως από το «πρέπει να μάχονται οι νέοι» ακόμα πιο σημαντικό είναι το μήνυμα που εκπέμπει ο ποιητής με τη φράση «ξεκινώντας από την πίστη ότι ο κόσμος αρχίζει μαζί τους». Το ίδιο μήνυμα εκπέμπει, με άλλα λόγια και με το δικό του τρόπο, ο άλλος μεγάλος εικονοπλάστης ποιητής, ο Οδυσσέας Ελύτης, όταν προτρέπει: «Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι». Διαβάστε (Από το «Μικρό Ναυτίλο»):

«Είσαι νέος -το ξέρω- και δεν υπάρχει τίποτε.

Λαοί, έθνη, ελευθερίες, τίποτε.
Όμως είσαι. Και την ώρα που
Φεύγεις με το 'να πόδι σου έρχεσαι με τ' άλλο
Ερωτοφωτόσχιστος

Περνάς θέλεις δε θέλεις
Αυλητής φυτών και συναγείρεις τα είδωλα
Εναντίον μας. Όσο η φωνή σου αντέχει.

Πώς της παρθένας το τζιτζίκι όταν το πιάνεις
Πάλλονται κάτω απ' το δέρμα σου οι μυώνες
Ή τα ζώα που πίνουν κι υστέρα κοιτούν
Πώς σβήνουν την αθλιότητα: ίδια εσύ
Παραλαμβάνεις απ' τους Δίες τον κεραυνό
Και ο κόσμος σού υπακούει. Εμπρός λοιπόν
Από σένα η άνοιξη εξαρτάται. Τάχυνε την αστραπή

Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι».

Συμπέρασμα: τίποτα δεν πρέπει να πάρουν οι νέοι σαν για πάντα δοσμένο. Όλα αλλάζουν και πρέπει να αλλάξουν!