Η δική μου Μεταμόρφωση: Ταρσός, η αρχή

- Ώρα να φύγουμε. Ψηλά βουνά μας καλούν, η Ζήρια κι ο Χελμός. Οι τόποι καταγωγής των Ταρσινών. Τα αγέρωχα Μετέωρα της Κορινθίας. Η αρχαία Ταρσός και η ματωμένη ιστορία της στα χρόνια του Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή. Η Παναγία του Βράχου… Έτοιμος;   

- Φύγαμε!

- Από Σούλι-Στυμφαλία-Καστανιά-Φενεό θες ή από Ξυλόκαστρο-Τρίκαλα-Καρυά; 

- Διάλεξε εσύ.

- Πάμε από την πρώτη διαδρομή και επιστρέφουμε από τη δεύτερη. Αλλά πηγαίνοντας λέω να παρακάμψουμε την Καστανιά. Μετά το Καρτέρι, θα πάμε αριστερά προς Λαύκα και θα πάρουμε τον καινούργιο δρόμο που θα μας βγάλει στο διάσελο για να πέσουμε στο Φενεό. Τον έχει πάρει;

- Φυσικά. Θα γλιτώσουμε έτσι τις ανηφόρες και τις στροφές της Καστανιάς. Χρόνια ανολοκλήρωτος ο δρόμος, αλλά ευτυχώς πρόσφατα τελείωσε κι αυτός. Τα καλά που λέγαμε. Αλήθεια, ακόμα αμφιβάλλεις ότι πάμε καλά;

- Ησύχασε, δεν αμφιβάλλω. 

- Λοιπόν, πηγαίνοντας θα πούμε όσα έχουμε να πούμε για τον τόπο, εντάξει; Όπως σου έχω πει, στον κάμπο της Βόχας, πριν από τα Ταρσινά, υπήρχαν, στην ίδια θέση, τα Ταρσινά Καλύβια. Δηλαδή τα χειμαδιά των κτηνοτρόφων που ξεκινούσαν  από τα σημερινά χωριά Άνω και Κάτω Ταρσός, στο Φενεό, κι έφταναν εδώ για να ξεχειμάσουν. Τα χωριά αυτά χτίστηκαν σε μια περιοχή που για δυο τουλάχιστον αιώνες ήταν περιοχή ερειπίων, ερημιάς κι εγκατάλειψης. Υπήρχε εκεί μια πόλη σπουδαία, που δεν τη βάζει ο νους σου. Τίποτα δεν έχει μείνει από αυτή την πόλη. Ήταν η Ταρσός. Η περίφημη μεσαιωνική πόλη της ορεινής Δυτικής Κορινθίας που καταστράφηκε συθέμελα. 

- Καλά το είπες, η Ταρσός. Θηλυκό. Σήμερα λέμε «ο Ταρσός». Το αναφέρει ο Άγγελος Μπουβής, ο Φιλόλογος-Γυμνασιάρχης που είχε υπηρετήσει και στο Κιάτο, στο βιβλίο του «Φενεός, Οδοιπορικό», που εκδόθηκε το 1977. Λέει ότι η λέξη σημαίνει ανεμοδαρμένος τόπος ανάμεσα σε βουνά. Λέει ακόμα ότι η ίδρυσή της δεν είναι γνωστή, όμως Βυζαντινοί συγγραφείς αναφέρουν ότι στην εποχή της άλωσής της η Ταρσός ήταν «Πολίχνη ακμάζουσα».

- Έτσι ακριβώς. Η Ταρσός, λοιπόν, ήταν χτισμένη στις υπώρειες του Χελμού, πιθανόν ανάμεσα στα σημερινά χωριά  Άνω και Κάτω Ταρσός, στο φαράγγι του Όλβιου ποταμού που πηγάζει από τη Ζήρια και ποτίζει τον κάμπο του Φενεού. Τα ερείπια της Ταρσού βρίσκονται σε μια περιοχή που λέγεται Παλιοχώρι. Όπως αναφέρει ο Μπουβής φτάνει κανείς εκεί από τη Μονή της Παναγίας των Βράχων προχωρώντας δυτικά, προς τον ορεινό όγκο του Χελμού, έπειτα από πορεία δεκαπέντε λεπτών ανάμεσα σε απόκρημνα βράχια και δασωμένα υψώματα, οπότε συναντάει ένα καλλιεργημένο πλάτωμα σε υψόμετρο 1.500μ. Για τη Μονή θα μιλήσουμε σε λίγο. Σημαντικό κέντρο των Ελλήνων της περιοχής κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο, ανήκε στο Δεσποτάτο του Μορέως και είχε μητρόπολη και τρεις ακόμα μικρότερες εκκλησίες, ενώ ο πληθυσμός της έφτασε τις 10.000 κατοίκους. Τι «πολίχνη» μας λένε οι Βυζαντινοί συγγραφείς, εδώ μιλάμε για σημαντική πόλη για τα μέτρα εκείνης της εποχής, κάτι σαν τη σημερινή Λάρισα. Δεν ξέρω αν συμφωνείς.

- Κι εγώ αυτό θα έλεγα. Πόλη!

- Λοιπόν, στα μέσα του 15ου αιώνα, ενώ η πόλη γνώριζε μεγάλη ακμή, ήρθε η καταστροφή και ο αφανισμός της. Να σου διηγηθώ με συντομία τι συνέβη;

- Ξέρω, αλλά ας τα θυμηθούμε.

- Αν και οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες, συμπίπτουν σε βασικά σημεία: Σε οχυρή τοποθεσία πάνω από την πόλη, σε μεγαλοπρεπείς βράχους που θυμίζουν τα Μετέωρα, υπήρχε το κάστρο της πόλης, που αργότερα ονομάστηκε Κάστρο των Σφυρών. Το κάστρο έμεινε στην ιστορία κυρίως από την πολιορκία και τις θηριωδίες των Οθωμανών του Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή, που έφτασε εδώ λίγα χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1458 μ.Χ. Ο Μωάμεθ πολιόρκησε το κάστρο με μεγάλο στρατό, ώσπου έπεσε. Ακολούθησε σφαγή. Η πόλη ερήμωσε και σβήστηκε από τον χάρτη.

- Να συμπληρώσω ότι, σύμφωνα με μια εκδοχή, οι υπερασπιστές της αντιστάθηκαν σθεναρά. Ανάμεσά τους ήσαν Φλιάσιοι και Αρβανίτες. 

- Αρβανίτες ξέρουμε ποιοι ήσαν. Να πούμε και ποιοι ήσαν οι Φλιάσιοι;

- Ήσαν κάτοικοι του Φλιούντα, γράφεται και με γιώτα και με έψιλον γιώτα, που στην αρχαιότητα 

υπήρξε πόλη-κράτος, χτισμένη στα νοτιοδυτικά του σημερινού νομού Κορινθίας. Τριάμισι χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Νεμέας, στις όχθες του ποταμού Ασωπού, που χύνεται στο Κιάτο, βρίσκονται λίγα ερείπια της αρχαίας πόλης. Οι Φλιάσιοι έφτασαν εδώ κυνηγημένοι από τον Μωάμεθ. Όταν έφτασαν στον Ταρσό, οι Ταρσινοί τους πρόσφεραν κάθε προστασία, ενώθηκαν μαζί τους και αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν μαζί τους επιδρομείς. Επειδή φαινόταν πως η πολιορκία θα κρατούσε για καιρό, οι δύο πλευρές έκαναν συμφωνία. Οι υπερασπιστές της παραδόθηκαν με τον όρο να επιζήσουν. Ωστόσο οι Οθωμανοί δεν τήρησαν τη συμφωνία και προκάλεσαν μεγάλη σφαγή. Έσυραν από τους αστραγάλους (σφύρες) τους υπερασπιστές του κάστρου, τους έβγαλαν έξω από την πόλη, όπου και θανάτωσαν τους περισσότερους.

- Μια και ανέφερες τον Μπουβή, να πούμε ότι αυτός αφηγείται τα γεγονότα που συνέβησαν εκείνο τον καιρό με πιο δραματικό τρόπο και κάπως διαφορετικά. Γράφει: «Η κατάσταση όλο και χειροτερεύει. Τα πολεμοφόδια σώζονται. Οι μαχητές λιγοστεύουν, τρόφιμα δεν υπάρχουν πουθενά. Και το χειρότερο, οι Τούρκοι ανακάλυψαν το υδραγωγείο και έκοψαν το νερό. Η κατάσταση είναι πλέον αφόρητη. Τι να κάνουν; Αποφασίζουν να δεχτούν τους όρους του Σουλτάνου, να φύγουν δηλαδή «υπόσπονδοι». Η συμφωνία υπογράφεται και οι Ταρσινοί ξεκινούν πρόσφυγες για το άγνωστο. Μαζί τους και οι Αλβανοί που είχαν κλειστοί στο κάστρο. Μα οι Τούρκοι παρασπονδούν και ορμούν κατά του πλήθους. Φοβερή σφαγή ακολουθεί. Οι περισσότεροι φονεύονται, άλλοι συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι, και ελάχιστοι κατορθώνουν να σωθούν…». Αυτά περίπου λέει ο Μπουβής, διανθισμένα, τρόπος του λέγειν δηλαδή, με κάποιες μυθιστορηματικές λεπτομέρειες που τις παραλείπουμε. Τέλος πάντων, πολύ αργότερα, ίσως και πάνω από δυο αιώνες μετά, ήρθαν στην περιοχή της κατεστραμμένης πόλης κι έχτισαν τα δυο χωριά, τον Άνω και τον Κάτω Ταρσό, οι απόγονοι των κατοίκων της παλιάς Ταρσού.

- Τι μας μένει; Α, δεν είπαμε για την ονομασία «Κάστρο των Σφυρών». Ούτε για την Παναγία του Βράχου.

- Στο επόμενο!