Το τρίγωνο της Ελίκας ΙΙ Κουλεντιανός πύργος

Σας άφησα πολύ καιρό χωρίς ενημέρωση και έχετε δίκιο να μου παραπονιέστε. Αλλά, ξέρετε: κάτι που έμπλεξα με την οργάνωση της παρουσίασης του βιβλίου μου «Οι ψυχές των τόπων» (γίνεται μεθαύριο Κυριακή 14 Ιουλίου, ώρα 12.00, στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας), κάτι το πήξιμο λόγω επικείμενης έκδοσης του επόμενου βιβλίου μου, με τίτλο «Τ’αγκάθι του Χριστού», με διηγήματα αυτή τη φορά, κάτι οι εκλογές, έμεινα πίσω και τώρα τρέχω να προλάβω…

Λέγαμε, λοιπόν, για την Ελίκα, τ’ όμορφο χωριό της Λακωνίας, λίγο πριν την Ελαφόνησο και τη Νεάπολη (Βάτικα). Σας έδειξα φωτογραφίες από τις υπέροχες παραλίες της. Τώρα θα δείτε φωτογραφίες από την Ελίκα. Νάτο, λοιπόν, το χωριό και κάποιες από τις ομορφιές του, όπως τις δείχνουν οι ειδικής παραγγελίας φωτογραφίες του φίλου μου Θοδωρή Βουτσινά. Ολόγυρα ελιές. Στο βάθος, η Ελαφόνησος και τα Κήθυρα.

Νάτος ο νέος Άγιος Χαράλαμπος, η μεγάλη εκκλησία του χωριού.

Νάτος κι ο παλιός, του 1850.

Νάτο και το Δημοτικό σχολείο.

Να η Παναγία στην κορφή.

Και κάπου εκεί κοντά, νάτο και το κοπάδι που γυρίζει στη στάνη από τη βοσκή.

Ας έρθουμε τώρα στο Τρίγωνο της Ελίκας, κι ας ξεκινήσουμε από τον πρώτο πύργο που σας έλεγα στην προηγούμενη ανάρτηση, τον Κουλεντιανό πύργο, που βρίσκεται στα ανατολικά του ανοιχτού κόλπου της Ελίκας (παραλία Λιμνών-Πλατανιστού).

O Κουλεντιανός πύργος, μαζί με τον άλλο πύργο, του Φονιά, αποτελούσαν μέρη του συστήματος που ειδοποιούσε με φωτιές για την επιδρομή κατακτητών και πειρατών από την θάλασσα. Ο Κουλεντιανός πύργος ήταν βίγλα που επιτηρούσε τη νότια πλευρά του ανοιχτού κόλπου. Λόγω θέσης μπορούσε να εντοπίσει την προσέγγιση εχθρικών δυνάμεων από το στενό ανάμεσα στην Ελαφόνησο και στην Πούντα. Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 60 m. Ο χρόνος κατασκευής πιθανολογείται στα τέλη του 17ου αιώνα. Η κατασκευή του είναι Ενετική και η κατάστασή του χαρακτηρίζεται ως «όχι καλή».

 Ενδιαφέρον έχει η ονομασία του πύργου. Εδώ έρχεται αρωγός μια πολλή ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα (http://www.elika-tradition.gr/article.asp?id=63) με θέμα «Ελίκα και Παράδοση». Εκεί, λοιπόν, στην ενότητα «Λαογραφία», στο κείμενο με τίτλο «Α-63. Τα τοπωνύμια της περιοχής μας (Μέρος Ι)» διαβάζουμε:

«Κουλέντια: λέξη Η λέξη Κουλάς ή Κουλές ή Γουλάς είναι αρχαιότατη που έχει παρεξηγηθεί και κακώς ερμηνεύεται ως ξενόφερτη. Ο Κουλές στηρίζεται και παίρνει ισχύ από τις λέξεις κύλο, κοίλο, κυκλικό  και από τα ρήματα κυλινδέω, κυλίνδω, κυλίω. Είναι φανερό ότι το σχήμα ενός κυλίνδρου είναι σε μικρογραφία το σχήμα ενός πύργου.

Αρχιτεκτονικά ο πύργος είναι κοίλος εσωτερικά (όπως η εσωτερική επιφάνεια ενός βαρελιού – κοίλον θεάτρου) και κύλος εξωτερικά (όπως η εξωτερική επιφάνεια του βαρελιού) . Εξάλλου σε πολλές μας λέξεις το υ =ου (κυτίο = κουτί) (υ = ου = οι).

Ειδικά το ρήμα κυλίνδω μας δίνει μεγάλη βοήθεια για την ερμηνεία του τοπωνυμίου.

Γνωρίζοντας την πρώτη γραπτή ονομασία της περιοχής, ως Κουλενδία, από το χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου, βλέπουμε ότι το τοπωνύμιο κυριολεκτεί. Κουλέντια = Κουλενδία = Κουλενδρία = κυλίνδρια = κύλινδροι. Δηλαδή περιοχή με σειρά κυλίνδρων (πύργων ). Από ένα χρονικό σημείο και μετά, τα φρούρια, οι πύργοι και οτιδήποτε περιτειχισμένο πήρε γενικά το όνομα «κουλές». Η στρατηγική θέση των κουλεντίων δίνει το δικαίωμα στην περιοχή να ελέγχει, εποπτεύει, θεωρεί, από την μια μεριά τον γουλά [τη βίγλα δηλαδή] της Μονεμβασίας και από την άλλη τον Λακωνικό κόλπο με τον Κουλεντιανό πύργο και τον πύργο του Φονιά. Προσέξτε την σημασιολογική ομοιότητα στις λέξεις. Κακώς μετονομάστηκε σε ελληνικό».

Συμπερασματικά, φαίνεται, λοιπόν, από τα παραπάνω πως ο όρος «κουλές» (βλέπε και Γεντί Κουλέ, Κούλες του Ηρακλείου, Κούλες των Χανίων κλπ), όπου ανάγεται η ονομασία του Κουλεντιανού πύργου, αποτελεί αντιδάνειο από την ελληνική γλώσσα. Στην πραγματικότητα, το όνομα «Κουλεντιανός πύργος» εμπεριέχει πλεονασμό αφού, πέρα από τον «πύργο», και το «Κουλεντιανός» παραπέμπει σε… πύργο.  

Στο επόμενο θα συνεχίσουμε με τον πύργο του Φονιά.