ΚΡΗΤΗ ΙΙ Στον Άγιο Υάκινθο και στ’ Ανώγεια

Όπως θα έχετε αντιληφθεί, πρόθεσή μου είναι, από το πρόσφατο ταξίδι μου στην Κρήτη, Πάσχα 2019, αλλά κι από παλιότερα, να περιγράψω κάποιους σταθμούς για χάρη των φίλων που με έχουν ακολουθήσει και σε άλλα ταξίδια. Οπλιστείτε με τα απαραίτητα, λοιπόν: σακίδιο, ραβδί, και νερό, πολύ νερό, αφού, όπως είπε κι ο ποιητής, το μέλλον μας έχει πολλή ξηρασία…

Σας έλεγα για την επίσκεψή μας – τρεις ήμασταν – στο Ιδαίο Άντρο. Κάποια στιγμή η επίσκεψη τελειώνει. Πριν φύγουμε, στο πλάτωμα κάτω από τη σπηλιά, στρώνουμε πάνω στην πέτρα το λιτό μεσημεριανό μας. Ψωμί, τυρί, δεν θυμάμαι να είχαμε κάτι άλλο. Δεν θα είχαμε και μια ολιά τσικουδιά;

Επιστρέφοντας στη βάση μας, στο Χουδέτσι, το χωριό των κουμπάρων μου, στεκόμαστε σ’ ένα μιτάτο.

Ένα κοπάδι πρόβατα σταλιάζει κάτω από τη σκιά ενός τεράστιου δέντρου. Εκείνη την ώρα, θες από την παρουσία μας, θες γιατί είναι ώρα να συνεχίσουν τη βοσκή, τα μαζεύουν κι ανηφορίζουν στη χαμηλή ράχη. Φεύγουμε κι εμείς.

Κάνοντας μια παράκαμψη, σταματάμε πιο κάτω, σ’ ένα ιδιαίτερο, καλοδιατηρημένο, δεντροφυτεμένο χώρο. Εδώ υπάρχουν εγκαταστάσεις για τους εκδρομείς. Μέχρι και ένα μικρό αμφιθέατρο είδαμε. Ο χώρος είναι αφιερωμένος στον Άγιο Υάκινθο και στους προσκυνητές του (βλ. φωτογραφίες).

Ο Άγιος Υάκινθος, που θεωρείται η Ορθόδοξη απάντηση στην καθολική εκδοχή για τον προστάτη του έρωτα, τον Άγιο Βαλεντίνο, μαρτύρησε στα 20 του χρόνια. Είναι ο Άγιος του έρωτα, των αγνών αισθημάτων, της δημιουργίας και της έμπνευσης. Εδώ, λοιπόν, σε ένα λιτό πέτρινο εκκλησάκι, στα 1.200 μ., τιμάται στις 3 Ιουλίου ο άγιος του έρωτα.

Συνεχίζοντας το δρόμο της επιστροφής, φτάνουμε στ’ Ανώγεια, στο μεϊντάνι, στην πλατεία του ξακουστού χωριού. Δεν θα μείνουμε πολύ, θα κάνουμε μόνο μια μικρή στάση.

Τ’ Ανώγεια από μόνα τους αξίζουν μια τουλάχιστο μονοήμερη επίσκεψη. Από την περιοχή των Ανωγείων, που αγάπησε ο Μάνος Χατζηδάκης και που βρίσκεται 36 χλμ. από το Ηράκλειο, σε υψόμετρο 800 μ., κατάγονται σπουδαίοι δημιουργοί με μεγάλη προσφορά στην Κρητική και στην ευρύτερη Ελληνική παράδοση. Δεν είναι μόνο ο μέγιστος Νίκος Ξυλούρης. Είναι και τ’ αδέλφια του, ο λυράρης και ερμηνευτής Αντώνης (Ψαραντώνης) και ο Γιάννης Ξυλούρης, αλλά και ο τραγουδιστής και λυράρης Βασίλης Σκουλάς, ο Νικηφόρος Αεράκης, ο Μανώλης Πασπαράκης, o Γιώργης Καλομοίρης (Γιωργαντός) και άλλοι. Και να μην παραλείψουμε το Λουδοβίκο των Ανωγείων, το δημιουργό τόσων τραγουδιών, με τη ζεστή, αισθαντική φωνή, που έχει διασώσει πλήθος από μοιρολόγια και ιστορίες του τόπου κι έχει αναδείξει την τοπική κουλτούρα.

Εκεί, στ’ Ανώγεια, στην πλατεία, συναντάμε την εκκλησία του Άη Γιώργη. Είναι ο πρώτος και ο μοναδικός ναός στην Ελλάδα όπου, μαζί με τους Αγίους, τιμώνται και οι ήρωες του 1821. Έτσι, ανάμεσα στον Άγιο Γεώργιο, το Χριστό και την Παναγία, βλέπουμε τις εικόνες του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, του Παπαφλέσσα, του Μακρυγιάννη, του Κρητικού αγωνιστή Δασκαλογιάννη και της Μπουμπουλίνας. Και μόνο γι’ αυτό, τ’ Ανώγεια στέκονται πρότυπο για όλη την Ελλάδα, άξιο σεβασμού και μίμησης.

Στον εξωτερικό τοίχο της εκκλησίας εικονογραφείται ο Άη Γιώργης, ο καβαλάρης Άγιος, πάνω από τα φλεγόμενα Ανώγεια. Η εικονογράφηση αναφέρεται στο ολοκαύτωμα των Ανωγείων από τους Ναζιστές το 1944. Ο Άγιος εμφανίζεται να επιτίθεται στις φλόγες που κατακαίνε τ’ Ανώγεια, που έχουν τη μορφή δράκου. Εδώ ο δράκος εξομοιώνεται με τον φασισμό. Τις πληροφορίες αυτές μου έδωσε ο Παπά-Ανδρέας Κεφαλογιάννης, τον οποίο ευχαριστώ από καρδιάς κι από τη θέση αυτή, και του εύχομαι να είναι πάντα καλά.

Αργότερα, ψάχνοντας, βρήκα μιαν ανάρτηση  του π.Ανδρέα, που είναι ο εφημέριος του ναού του Άη Γιώργη. Γράφει, ανάμεσα στ’άλλα:

«Θέλησε και βγήκε έξω από την Εκκλησιά  του, ο άγιος μας. Τροπαιοφόρος σε σχέση με τα όσα έχει καμωμένα για τα Ανώγεια και τους ανθρώπους του Ψηλορείτη. Στα Ολοκαυτώματα δεν επέτρεψε να χαθεί η δύναμη μας, το κουράγιο και η αλληλεγγύη μεταξύ μας. Στον πόνο, σκούπισε τα δάκρυα μας, έσπρωξε νέους και γερόντους, να δώσουν πάλι τη ζωή, τη χαρά, την ελπίδα…».

Σημείωσα κι αυτά τα λόγια του:

«Στα πόδια του Άη Γιώργη μπροστά, το τέρας του φασισμού, το αποτέλεσμα που δεν ήταν και δεν είναι άλλο πέρα από τα ολοκαυτώματα ψυχών και κοινωνιών...».

Η τοιχογραφία είναι μια ακόμα δημιουργία του Αγιογράφου Νίκου Καζινάκη, μετά από τους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης που βρίσκονται μέσα στο ναό.

Φεύγοντας από τ’ Ανώγεια παίρνουμε μαζί μας το άρωμα από τους στίχους μιας μαντινάδας του Γ.Κουτάντου, που είδα γραμμένη σ’ ένα κομμάτι ξύλου:

Χαράς τη μοίρα σου σεβντά
Χαράς το ριζικό σου
Που σου περνά και γίνεται 
Πάντοτε το δικό σου.

Αν γνωρίζετε καλύτερες μαντινάδες, κι αν γνωρίζετε ψηλότερη ποίηση, εδώ είμαι, γράψτε μου!

Κι όσοι πέσατε σε σεβντά, ξέρετε!