Στο πύργο των Βάτικων (Αγίας Παρασκευής)

Έλεγα, λοιπόν, πως η τύχη με έφερε μια μέρα, πριν ένα χρόνο περίπου, στον περίβολο μιας ερημικής εκκλησιάς, κοντά στο χωριό Κουλέντια, στο ανατολικό ποδάρι της Λακωνίας. Εκεί, στο πουθενά, σε υψόμετρο λίγο πιο πάνω από 700 μέτρα, εντόπισα ό,τι είχε απομείνει από μια λησμονημένη εδώ και κάποιους αιώνες βίγλα, μια φρυκτωρία των ενετικών χρόνων. Την βίγλα του Αγίου Κωνσταντίνου.

Το πιο σημαντικό: η βίγλα αυτή ήταν ο χαμένος κρίκος μιας αλυσίδας από βίγλες που έδινε λύση στο πρόβλημα της επικοινωνίας με πύρινα μηνύματα ανάμεσα στον κάμπο της Ελίκας, δυτικά, και στον κάμπο των Βάτικων (Νεάπολης), ανατολικά, στην Λακωνία. Το πρόβλημα το δημιουργούσε ένας ορεινός όγκος που εμποδίζει κάθε οπτική επαφή μεταξύ των δυο κάμπων και συγκεκριμένα μεταξύ των βιγλών της μιας και της άλλης πλευράς. Η βίγλα, χτισμένη σε μια κορφή του ορεινού αυτού όγκου, έλυσε το πρόβλημα.

Από τα δυτικά η βίγλα αντικρίζει την ακτή της Ελίκας (http://costaspappis.blogspot.com/2019/07/blog-post_11.html), και συγκεκριμένα τον Κουλεντιανό πύργο . 

Αυτός με την σειρά του αντικρίζει δυτικότερα τον πύργο του Φονιά (http://costaspappis.blogspot.com/2019/07/blog-post.html).

Από την άλλη μεριά, την ανατολική, η βίγλα έχει οπτική επαφή με τον πύργο της Αγίας Παρασκευής στα Βάτικα. Κάθε πληροφορία που θα έφτανε εκεί από τα μέρη του κάμπου της Ελίκας σχετικά με την εμφάνιση και τις κινήσεις πειρατών ήταν κρίσιμη για την ασφάλεια και την επιβίωση στα μέρη αυτά του Λακωνικού κόλπου.

Εκεί, στον πύργο της Αγίας Παρασκευής θα πάμε σήμερα.

Διάλειμμα! Φωτογραφίες!

 

Φτάνουμε με τον Θοδωρή και τον Θωμά στην είσοδο του κάστρου. Καθώς πλησιάζουμε, δεν αφήνουμε από τα μάτια μας, στ’ αριστερά μας, την οροσειρά που αποκλείει την οπτική επαφή του κάμπου των Βάτικων με τον κάμπο της Ελίκας. Για την ακρίβεια, τα μάτια μας είναι καρφωμένα σ’ ένα σημείο πάνω στην οροσειρά, όπου διακρίνεται το περίγραμμα του ναού του Αγίου Κωνσταντίνου, όπου η ομώνυμη λησμονημένη βίγλα.

Το κάστρο της Αγίας Παρασκευής (Βάτικων) είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Είναι χτισμένο στην κορυφή βραχώδους υψώματος στο κάμπο Βοιών, σε απόσταση 1850 μέτρων από την Νεάπολη με το σημαντικό λιμάνι, στην γειτονιά των χωριών Μεσοχώρι και Φαρακλό. Έχει στρατηγική θέση, ελέγχοντας το ανατολικό τμήμα του Λακωνικού κόλπου, τον κάμπο και την ευρύτερη χερσαία περιοχή. 

Σύμφωνα με τον Καστρολόγο, την γνωστή πύλη για τα κάστρα της Ελλάδας (www.kastra.eu), το κάστρο, με βάση την κεραμική και τα κατασκευαστικά και μορφολογικά στοιχεία του, φαίνεται να κατασκευάστηκε μεταξύ 7^ου και 9^ου αιώνα. Τελείως διαφορετική είναι η εκτίμηση της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας. Σε μια κατατοπιστική πινακίδα, τοποθετημένη έξω από την είσοδο στον πύργο, διαβάζουμε πως η ίδρυση του κάστρου μπορεί να συσχετιστεί με ασφάλεια με τα οχυρωματικά έργα του Δεσποτάτου του Μορέως τον 14^ο αιώνα. Επίσης πως η σημερινή μορφή του οχυρού είναι αποτέλεσμα αλλεπάλληλων οικοδομικών φάσεων από τον 14^ο έως τον 18^ο αιώνα.

Η πινακίδα δίνει και λίγες πληροφορίες για το Δεσποτάτο. Δημιουργήθηκε στην Πελοπόννησο τον 13^ο αιώνα, στην αρχή μεγάλων πολιτικών εξελίξεων. Όλα έγιναν μετά την Δ’ Σταυροφορία και την άλωση της Κωνσταντινούπολης, οπότε αρχίζει η Φραγκική κυριαρχία (1204-1262). Την ακολουθεί η βυζαντινή ανακατάληψη της περιοχής (1262-1460). Αναφορά στα γεγονότα εκείνης της περιόδου γίνεται στο Χρονικό του Μορέως, ένα έργο ανώνυμου χρονικογράφου του 14^ου αιώνα. Στο Χρονικό γίνεται αναφορά στην κατάληψη της Μονεμβασιάς το 1248 από τον Πρίγκιπα Γουλιέλμο Β’ Βιλλεαρδουίνο, και στην παράδοση της πόλης από τους άρχοντές της Μαμμωνά, Δαιμονογιάννη και Σοφιανό. Ο Γουλιέλμος, αναγνωρίζοντας τα προνόμια των τριών, τους παραχώρησε εδάφη στα Βάτικα. 

Η ιστορία της περιοχής των Βάτικων εκτείνεται και στους επόμενους αιώνες, όταν, μετά την κατάλυση του Δεσποτάτου, τα Βάτικα καθώς κι άλλοι οικισμοί της περιοχής παραδίνονται από τον Δεσπότη Θεόδωρο Β’ Παλαιολόγο στους Τούρκους, επί ηγεμονίας Βαγιαζήτ Α’ (1437-1443). Στην συνέχεια, το 1463, η περιοχή κι ο πύργος μαζί, φυσικά, ανακαταλαμβάνονται από τους Βενετούς κατά την διάρκεια του Ενετοτουρκικού πόλεμου. Στην κατοχή των Τούρκων πέρασαν και πάλι με τον Β’ Ενετοτουρκικό πόλεμο (1499-1500).

Θέλετε κι άλλες πληροφορίες από την πινακίδα της αρχαιολογικής υπηρεσίας; Το κάστρο, που χρησιμοποιήθηκε σαν μόνιμο ενδιαίτημα, είναι τυπικό δείγμα των φεουδαρχικών κάστρων που ανοικοδομήθηκαν στην Πελοπόννησο. Είναι σε γενικές γραμμές μια απλή κατασκευή σχετικά μικρών διαστάσεων, με ακανόνιστη κάτοψη προσαρμοσμένη στην γεωμορφολογία της περιοχής. Περιλαμβάνει ένα ψηλό οχυρωματικό περίβολο που δεν διασώζει επάλξεις, ο οποίος περιλαμβάνει το κυρίως αμυντικό συγκρότημα. Αυτό αποτελείται από ένα πυργοειδές οικοδόμημα στο ψηλότερο σημείο του, στα νότια, που συνδέεται άρρηκτα με τρία κτίρια καθώς και άλλα, σχετικά μεταγενέστερα, κτίρια διατεταγμένα γύρω από μια μικρή εσωτερική αυλή. Αλλά, αρκετά. Τα υπόλοιπα επιτόπου!

Τόσο ο Θοδωρής όσο κι ο Θωμάς εκπέμπουν ισχυρά ενδυματολογικά μηνύματα που αποκαλύπτουν τον ρόλο τους ως εξερευνητών τουλάχιστον επιπέδου… Ιντιάνα Τζόουνς σε νέες περιπέτειες: φορούν βερμούδα και σαγιονάρες κι αφοπλιστικά χαμόγελα για τους περίεργους!

Φτάνοντας… φτου, ατυχία! Η ισχυρή μεταλλική είσοδος στον πύργο είναι κλειδαμπαρωμένη. Καμιά ελπίδα για φωτογράφιση από τα μέσα.

Καμιά;

Όοοοοχι! Τουλάχιστον ένας από εμάς, ο Θωμάς, μεγαλωμένος σαν κατσίκι στο χωριό του, με δυο-τρία αεροπλανικά, βρίσκεται μέσα στον χώρο του κάστρου! Πώς; Κάνοντας άλμα επί κοντώ αλλά χωρίς να χρησιμοποιήσει κοντό!

Οι άλλοι δυο θα μείνουμε εκτός.

Εκτός; Έτσι νομίζετε; Λάθος!

Το συρματόπλεγμα δίπλα στην ισχυρή μεταλλική είσοδο, με ένα… φύσημα, παίρνει μια κλίση, να, έτσι, κι ο Θοδωρής κι η αφεντιά μου βρισκόμαστε κι εμείς εντός! Φυσικά κάνουμε την αρμόζουσα πλάκα στον Θωμά που μας είχε θαμπώσει με τις… Ταρζανικές του επιδόσεις.

Στο κάστρο είναι εμφανείς οι εργασίες συντήρησης-αποκατάστασης-φωτισμού που είναι σε εξέλιξη.

Δεν μας σταματάει τίποτα. Βγάζουμε αβέρτα φωτογραφίες, Θοδωρής με την φωτογραφική, Θωμάς κι εγώ με κινητά! Τόσο με τα διαμερίσματα και τις γωνίες του κάστρου, όσο και εκτός, με δυτικό προσανατολισμό, πέρα μακριά στο βάθος του ορίζοντα, προς την βίγλα του Αγίου Κωνσταντίνου, από όπου έρχονταν κι όπου έφταναν τα πύρινα μηνύματα. Ο ήλιος γέρνει σε μια δύση δοξαστική. Σε λίγο θα νυχτώσει. Ώρα να πάρουμε τον δρόμο του γυρισμού.