Λαδανιά (ή ένας λόγος για την επανάσταση)

                                                                    

Ρωτάει κάπου στο «Προφητικόν» του ο Οδυσσέας Ελύτης (Άξιον Εστί, Εκδόσεις Ίκαρος, σελ. 66):

- «Εξόριστε Ποιητή, στον αιώνα σου, λέγε, τι βλέπεις;».

Απαντάει ο εξόριστος Ποιητής, κι ανάμεσα στα άλλα, τα φοβερά και τα ασύλληπτα για το νού τον παγιδευμένο στο μίζερο σήμερα (ξαναδιαβάστε το Άξιον Εστί...), λέει και κάτι εκ πρώτης όψεως αινιγματικό ίσως, αλλά τελικά τόσο απλό:

- «Βλέπω τη διαρκή επανάσταση φυτών και λουλουδιών».

Επανάσταση; Φυτών και λουλουδιών; Διαρκής;

Όποιος έχει μάτια για να βλέπει και νού για να σκέπτεται, την βλέπει παντού στη φύση αυτή τη διαρκή επανάσταση, έτσι όπως ξετυλίγεται από μέρα σε μέρα, από εποχή σε εποχή, καθώς ο σπόρος ανυπερθέτως βλαστάνει μέσα από την παγωμένη γη και το νεκρό κούτσουρο βγάζει ανθούς και κλώνους κάθε άνοιξη. Τη βλέπει στη θριαμβευτική νίκη που καταγάγει πάνω στους ισχυρούς της γης ό,τι πιο ταπεινό: η χλόη που σκεπάζει τη γη φέρνοντας μαζί της κάθε άνοιξη τη νέα ελπίδα. Γιατί, όπως λέει ένας άλλος ποιητής (Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Σαμπάχ):

- «Όσοι με γέλασαν, όσοι με κέρασαν πικρό ποτήρι κι άχρηστους κανόνες, θα ηττηθούν απ' ό,τι πιο αδύναμο, από τη χλόη που σκεπάζει ερειπιώνες».

Μήνυμα για όλους μας, εκτός ίσως από τους πιο σκιαγμένους, τους παραιτημένους, που πιστεύουν πως όλα τέλειωσαν, και πρώτα από όλα η ιστορία, και πως δεν υπάρχει καμιά ελπίδα για αλλαγή.

Σύμμαχοι του ανθρώπου τα λουλούδια και τα φυτά, ακόμα και στο μήνυμα της επανάστασης και της ελπίδας που εκπέμπουν!

 

Θέλω από καιρό να σας «συστήσω» ένα από αυτά, από τα πιο ταπεινά. Με έχει καταπλήξει το γεγονός ότι σχεδόν κανείς δεν το ξέρει με τ’ όνομά του, ακόμα κι αν είναι μεγαλωμένος μέσα στη φύση, αν και είναι τόσο κοινό (και τόσο όμορφο...). Είναι η λαδανιά - επίσημο όνομα: κίστος, ο ‘κίσθος’ του Θεόφραστου. Άλλα ονόματα: κουνουκλιά, λάδανος, αλαδανιά, αγκίσαρος. Θα τη συναντήσετε οπωσδήποτε, ιδίως στα ημιορεινά του Δήμου μας, να φυτρώνει πυκνά-πυκνά σε ξέφωτα και ηλιόλουστα μέρη, σε πετρώδη εδάφη, ανάμεσα στα φρύγανα και στα διάκενα ημιορεινών δασών, σε φτωχά και ασβεστολιθικά εδάφη. Είναι φυτό αειθαλές, θαμνώδες μέχρι ένα μέτρο ύψος, με πολύκλαδο βλαστό και φύλλα παχιά, με πυκνούς αδένες που βγάζουν ρυτίνη. Αν τρίψετε τα φύλλα εκπέμπεται ένα υπέροχο άρωμα. Τα άνθη είναι σαν μικρά τριαντάφυλλα, ροζ ή μοβ ή λευκά ή κίτρινα, με πέντε πέταλα γύρω από μια πυκνή κίτρινη τούφα στο κέντρο. Η άνθησή αρχίζει τον Ιούνιο και διαρκεί μέχρι και τον Αύγουστο. Αποκλείεται να μην το αναγνωρίσετε.

Το φυτό έχει θεραπευτική και καλλυντική δράση. Υπάρχει και σχετικός μύθος γι’ αυτό. Σας τον διαβάζω: Έγινε, λοιπόν, ένα συμβούλιο πάνω στον Όλυμπο όπου οι Θεοί καθόρισαν ποια φυτά θα είναι θεραπευτικά. Οι θεοί όρισαν ότι ο κίστος (η λαδανιά) θα θεραπεύει τους πολεμιστές που πληγώθηκαν στη μάχη. Αυτό ενόχλησε τις θεές, επειδή ήταν σίγουρες ότι το φυτό με τα λεπτά άνθη θα ήταν καταλληλότερο για την ομορφιά - εσωτερικά και εξωτερικά. Το αποτέλεσμα ήταν ότι στον κίστο δόθηκαν και οι δύο στόχοι, η θεραπευτική και η καλλυντική δράση. Έτσι η ρητίνη του φυτού, το λάβδανο, ήταν διάσημη σε ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου ως καλλυντικό, ενώ χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία διάφορων ασθενειών (π.χ. θεωρείται ότι προστατεύει την καρδιά και αποτοξινώνει). Ιδιαίτερα οι έλληνες αγρότες και οι μοναχοί του Αγίου Όρους τη χρησιμοποίησαν σαν θεραπευτικό τσάι για διάφορες διαταραχές του οργανισμού.

Διαβάζω ακόμα ότι η ομορφιά των ανθών της λαδανιάς προκάλεσε την προσοχή των Μινωιτών καλλιτεχνών. Γι’ αυτό και τη βλέπουμε να εικονίζεται στην τοιχογραφία του παλατιού της Κνωσού «το γαλάζιο πουλί». Η ρητίνη της λαδανιάς αναφέρεται από τον Ηρόδοτο που περιγράφει τον τρόπο που τη μάζευαν, και απορεί γιατί, αν και μύριζε ωραία, προερχόταν από ένα βρωμερό μέρος, τα γένια του τράγου. Καθώς το ζώο έτρωγε τα φύλλα της λαδανιάς το ρετσίνι κολλούσε στα γένια του και συλλεγόταν έπειτα από τους βοσκούς. Την ίδια αλλά πιο λεπτομερή αναφορά κάνει και ο Διοσκουρίδης.

Για να κλείσω αυτή τη σύντομη αναφορά στη λαδανιά θα πω ότι πια ελέγχθηκαν οι θεραπευτικές ιδιότητές της από την επιστήμη και βρέθηκε ότι είναι πολλές και θαυμαστές (ψάξτε στο ίντερνετ και θα βρείτε πάρα πολλές σχετικές αναφορές).

Οφείλω και μιαν εξήγηση για τα περί επανάστασης, πριν μπει η τελευταία τελεία αυτού του κειμένου. Έτσι, για να μην υπάρξει παρεξήγηση δηλαδή! Καλά τα φυτά και τα λουλούδια. Αυτά ας επαναστατούν. Αλλά επανάσταση κι εμείς; Οι άνθρωποι; Εν έτει 2016; Σοβαρολογείτε; 

Ας μη τρομάξουν οι νοικοκυραίοι. Ούτε και οι κατ’ επάγγελμα και με κομματική ταυτότητα επαναστάτες, που τολμάει να μιλάει για επανάσταση κάποιος εκτός συναφιού. Δεν εννοώ εδώ τίποτα αιματηρό και βίαιο. Για την ώρα, εννοώ κάτι πολύ απλό και ειρηνικό: ας αρχίσουμε να γνωρίζουμε τους συντρόφους μας, τα φυτά και τα λουλούδια και τα άλλα θαυμαστά όντα της φύσης που μας περιβάλλουν. Αρχίζοντας από την ταπεινή λαδανιά. Τα άλλα θα έρθουν στην ώρα τους...

Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι θα εγκαταλείψουμε για λίγο τους καναπέδες του καθιστικού μας και τον εσπρέσο φρέντο στο καθημερινό μας στέκι στην παραλία!