Στη Λέσβο τη θαλασσοφίλητη: το Iερό των Μέσων

Ακόμα ένας σταθμός στη Λέσβο τη θαλασσοφίλητη: το Iερό των Μέσων (Μέσσου).

 

Φτάσαμε εδώ επιστρέφοντας από την Ερεσό προς τη Μυτιλήνη από όπου θα αναχωρούσαμε για τον Πειραιά την ίδια μέρα. Τελευταίος σταθμός μας στη Λέσβο λοιπόν. 

Συναντήσαμε ένα πανέμορφο, γαλήνιο τόπο να ξεπροβάλλει ανάμεσα σε λόφους καλυμμένους από πεύκα και λιόδεντρα, στις υπώρειες του Λεπέτυμνου και του όρους των Πυρραίων. Μας περίμεναν εκεί τα ερείπια ενός μεγάλου και σημαντικού για τη Λέσβο ιερού, το Ιερού των Μέσων.

Το όνομα του ιερού προέρχεται από την αιολική λέξη «Μέσσον», που δηλώνει το μέσο του νησιού.  Το Ιερό βρίσκεται πράγματι στο κέντρο της Λέσβου, κοντά στον οικισμό «Μέσα», 9 χλμ. από την πεδινή κωμόπολη της Αγίας Παρασκευής (λημέρι του φίλου Πλάτωνα!), στα βόρεια του κόλπου της Καλλονής, 35 χλμ. από την Μυτιλήνη, 5 χλμ. από την αρχαία Πύρρα και 7,5 χλμ. από την αρχαία Αρίσβη. Όλες αρχαίες πόλεις, που μαζί με τη Μήθυμνα, και την Ερεσό, ιδρύθηκαν από τους Αιολείς και ήσαν οι σημαντικότερες της Λέσβου.

Το ιερό ήδη από τον 6ο αιώνα π.χ. ήταν κέντρο παλλεσβιακής θρησκευτικής λατρείας, όπου κατέφθαναν προσκυνητές από όλα τα μέρη της Λέσβου αλλά και από πόλεις της μικρασιατικής ακτής. Ήταν αφιερωμένο, όπως λένε τα ποιήματα του Αλκαίου, στους αθάνατους Μάκαρες, που ταυτίζονται με τη λεσβιακή τριάδα Δία, Ήρα και Διόνυσο - αν και έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ήταν αφιερωμένο στην Αφροδίτη.

Στο ιερό είχε την έδρα του και το «Κοινό των Λεσβιακών πόλεων» του 4ου π. Χ. αιώνα, που ήταν κέντρο παλλεσβιακής λατρείας αλλά και εξουσίας. 

Στο Ιερό γίνονταν κάθε χρόνο εορτές κοινές των Λεσβίων, στις οποίες λατρευόταν η τριάδα των θεών. Λατρευόταν και η «Αιολήια θεός πάντων γενέθλα», προστάτρια των αιολικών γενών, που προς τιμήν της γίνονταν καλλιστεία, όπου συμμετείχαν «Λεσβίδες ελκεσίπεπλοι». Η λατρεία είχε παλλεσβιακό χαρακτήρα ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια, σύμφωνα και με μαρτυρίες του Αλκαίου και της Σαπφώς.

Στον πυρήνα του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται ο ιωνικός ψευδοδίπτερος ναός του 4ου αιώνα π.Χ., διαστάσεων 45 Χ 26 μ., μοναδικό μνημείο αυτού του τύπου στον ελλαδικό χώρο. Ο ναός αντικατέστησε το πρώτο λατρευτικό κτίριο της αρχαϊκής εποχής (6ος αιώνας π.χ.).

Τον 3ο - 4ο αιώνα μ.Χ. ο ναός καταστρέφεται, τα αρχιτεκτονικά μέλη του θρυμματίζονται και ασβεστοποιούνται στους κλιβάνους που κτίζονται σε επαφή και γύρω του, και κάποιοι από τους επτά που χρονολογούνται στην περίοδο αυτή είναι και σήμερα ορατοί.

Στα ερείπια του αρχαίου ναού, στο αρχαίο δάπεδο πάνω, χτίζεται μια παλαιοχριστιανική  βασιλική. Ο ναός ήταν κοιμητηριακός και γύρω του βρέθηκαν ταφές. Στη μεταβυζαντινή εποχή χτίζεται επάνω στο ναό το μονόχωρο εκκλησάκι του Ταξιάρχη Μιχαήλ, επίσης με κοιμητηριακή χρήση. Η κόγχη του Ιερού της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, όπως και υπολείμματα του ναού του Ταξιάρχη φαίνονται και σήμερα.

Αποχωρούμε κρατώντας στην καρδιά μας μιαν ακόμα μαγική εικόνα από την πανέμορφη Λέσβο…