Ιθάκη: το καρτέρι των μνηστήρων

 25 Ιουνίου 2021

Μια αράχνη στο κέντρο του υφαντού της, και πίσω ένα νησάκι, σαν πιασμένο στο δίχτυ της. Ήταν η φωτογραφία που ανέβασα στο τέλος της προηγούμενης ανάρτησής μου για την Ιθάκη. Το νησάκι το λένε Λυγιά, και είναι εδώ που στήσανε καρτέρι οι μνηστήρες για να πιάσουν στο δικό τους δίχτυ και να ξεφορτωθούν μια και καλή τον Τηλέμαχο.

Κάπως έτσι μου τα λέει η Μαρία. Μου λέει ακόμα πώς αυτό το ακατοίκητο νησάκι είναι ιδιοκτησία της οικογένειάς της.

Ο Όμηρος μας εξηγεί πως η δουλειά θα γινόταν, καθώς ο Τηλέμαχος θα επέστρεφε στην Ιθάκη από την Πύλο πού είχε πάει για να μάθει νέα για τον πατέρα του τον Οδυσσέα από τον βασιλιά της Πύλου, τον γέρο-Νέστορα. Όμως λογάριαζαν χωρίς τον ξενοδόχο. Ο Τηλέμαχος έχει πάρει μήνυμα, και μάλιστα θεϊκό, να φυλαχτεί και να ανατρέψει τα σχέδια των μνηστήρων. Ανατρέχω στην Οδύσσεια, (Ραψωδία ρ, 27-35, μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη). Μιλάει στον Τηλέμαχο η θεά Αθήνα, η “κολλητή” και προστάτιδα του πατέρα του:

«… Κι ἄλλο ἕνα λόγο θὰ σοῦ πῶ, κι ἐσὺ στὸ νοῦ σου βάλ' τον•

κρυφὸ καρτέρι σοῦ 'στησαν οἱ πρῶτοι ἀπ' τοὺς μνηστῆρες,

μὲς στὸ στενὸ ποὺ ἀνάμεσο Θιάκι καὶ Σάμη πέφτει,

γιὰ νὰ σοῦ πάρουν τὴ ζωὴ στὸν τόπο σου πρὶν φτάσης.

Δὲν τὸ φοβᾶμαι αὐτό• θαρρῶ πὼς κάμποσους μνηστῆρες

θὰ φάη ἡ γῆς, ποὺ σήμερα τὸ βιός σου καταλοῦνε.

Ὡς τόσο βάστα ἀπ' τὰ νησιὰ μακριὰ τ' ὡριὸ καράβι,

κι ὅλο τὴ νύχτα ἀρμένιζε• καὶ πρύμο θὰ σοῦ στείλη

ἀγέρα ὅποιος ἀθάνατος σὲ διαφεντεύει πάντα...».

Συνεχίζω το ψάξιμο και πάω στη Ραψωδία ε, 845-7. Εκεί, το νησάκι που στήσανε την ενέδρα τους οι μνηστήρες, έχει όνομα: Αστερίς! Διαβάζω:

«… Στὸ πλοῖο ὡς τόσο ἀνέβηκαν, καὶ σῦραν οἱ μνηστῆρες

στὰ πέλαα, τοῦ Τηλέμαχου τὸ τέλος μελετώντας.

Κι εἶναι στῆς θάλασσας ἐκεῖ τὴ μέση πετρονήσι,

ποὺ πέφτει ἀνάμεσα Θιακιοῦ καὶ τῆς ξερῆς τῆς Σάμης,

ὄχι μεγάλο, ἡ Ἀστερή, μὲ βολικὰ λιμάνια,

καὶ δυὸ μπασιές, ποὺ οἱ Ἀχαιοὶ τοῦ στήσανε καρτέρι…».

Νάτο το μπέρδεμα! Τώρα ποιον να πιστέψω;

Η Λυγιά της Μαρίας είναι στο νότιο κομμάτι της Ιθάκης, και μάλιστα σε ελάχιστη απόσταση, λίγα μόνο μέτρα από τις ανατολικές ακτές του νησιού, αντίκρυ στον Αστακό. Ο Όμηρος βάζει το νησάκι των μνηστήρων στον πορθμό ανάμεσα Κεφαλονιά και Ιθάκη, δίπλα στις ανατολικές ακτές της Κεφαλονιάς και απέναντι από τις δυτικές ακτές του βόρειου τμήματος της Ιθάκης, συγκεκριμένα στο ύψος του Πισαετού όπου και το λιμάνι του νησιού.

Η περιγραφή του Ομήρου συνηγορεί με την άποψη κάποιων αρχαιολόγων που τοποθετούν το παλάτι του Οδυσσέα στο βόρειο κομμάτι της Ιθάκης, βόρεια του χωριού Σταυρός, στον Άγιο Αθανάσιο, σε κάποια ερείπια που έχουν βρεθεί εκεί, συγκεκριμένα σε μια περιοχή που ονομάζεται «Σχολή του Ομήρου». Τα ερείπια “φέρνουν” προς τα αντίστοιχα του παλατιού του Νέστορα στην Πύλο, των Μυκηνών και του παλατιού στην Τίρυνθα.

Από την άλλη, η Λυγιά της Μαρίας θα μπορούσε να ήταν πάνω σε μια πιθανή ρότα του καραβιού του Τηλέμαχου ανάμεσα Ιθάκης και Ακαρνανίας, με τον ίδιο προορισμό, τον όρμο του Αετού, που απέχει ελάχιστα από το λιμάνι του Πισαετού (Πίσω Αετός) και είναι στο στενότερο σημείο όπου ενώνονται το βόρειο με το νότιο τμήμα της Ιθάκης.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, έχουμε και τις άλλες θεωρίες ερευνητών και αρχαιολόγων, που τοποθετούν την Ιθάκη στην … Λευκάδα, αλλά και βορειότερα, στις ακτές της Ηπείρου.

Να ξεζαλιστείτε, δείτε μερικές φωτογραφίες από σπίτια και γωνιές στο Βαθύ, αλλά και στ' άλλα χωριά και στις εξοχές της Ιθάκης: αλώνια κι εκκλησίες και καμπαναριά και σπίτια και σκαλιά κι αρχαία πηγάδια και μενίρ και αμπέλια και δρόμοι δασικοί..