Ελευθεροτυπία - ένας πυλώνας της δημοκρατίας σε κατάρρευση

«Προς συναδέλφους Παραγωγούς [των δελτίων ειδήσεων της ΕΡΤ]: Δεν παίζουμε φωτογραφία, αλλά ούτε και βίντεο Κ. Μητσοτάκη από τη βεράντα του σπιτιού Στεφανάδη (τραπέζι) Ικαρία. Επίσης παίζουμε μόνο πλάνα του Λιγνάδη, όχι με άλλους».

Η παραπάνω ανακοίνωση είχε αναρτηθεί στους χώρους εργασίας της ΕΡΤ την ημέρα που συνέβη το γνωστό «τραπέζωμα» στην Ικαρία, όταν ο πρωθυπουργός παραβίασε τα μέτρα υγειονομικής προστασίας, που συνέπεσε με το καθολικό «μπαγλάρωμα» σύμπασας της υπόλοιπης Ελλάδας κι εξόργισε τους «μπαγλαρωμένους». 

Όμως ένα άλλο γεγονός που συνέβη την ίδια μέρα, πέρασε «ντούκου», σχεδόν στα ψιλά στα συστημικά μέσα ενημέρωσης: ήταν η πρωτοφανής σε συνθήκες δημοκρατίας, απόφαση του πρωθυπουργού, μια από τις πρώτες του όταν ανέλαβε καθήκοντα, να θέσει υπό τον άμεσο έλεγχό του την ΕΡΤ, το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, κι αργότερα την Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης κι Επικοινωνίας, που είναι αρμόδια για την εποπτεία των ΜΜΕ. 

Πώς συνδέονται τα δυο γεγονότα; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η Ελληνική κοινωνία δυο χρόνια τώρα μετράει τις πληγές και τις αντοχές της μπροστά στα τεράστια προβλήματα και τ’ αδιέξοδα που δημιουργούνται συνδυασμένα από την πανδημική και την οικονομική κρίση, καθώς οι δυο αυτές κρίσεις διογκώνονται. Τον ίδιο καιρό βρίσκεται σε εξέλιξη μια άλλη κρίση, που ίσως τελικά αποδειχτεί το ίδιο, αν όχι περισσότερο, καταστροφική για τον τόπο: η κρίση της δημοκρατίας. Στην χώρα συμβαίνουν πράγματα πρωτοφανή, που λίγο απέχουν από καταστάσεις γνωστές από τις χειρότερες περιόδους αυταρχισμού, βίαιης καταστολής και στραγγαλισμού των πολιτικών ελευθεριών, κοινωνικής και ηθικής οπισθοδρόμησης. 

Κι ενώ για τις δυο άλλες κρίσεις, την πανδημική και την οικονομική, υπάρχει κάποια πληροφόρηση, κουτσουρεμένη όμως από τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, και γίνεται κάποιος διάλογος, παρά την διαστρέβλωση που επιχειρείται από τα ίδια μέσα, μια εκκωφαντική σιωπή για την κρίση της δημοκρατίας κυριαρχεί στα ίδια αυτά μέσα. Το χειρότερο είναι ότι η συζήτηση για την κρίση αυτή, αν και τόσο επίκαιρη, βρίσκει περιορισμένο, ακόμα και απρόθυμο ακροατήριο, με την εξαίρεση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κ.λπ.). Για τους άλλους, η κρίση αυτή εξελίσσεται σχεδόν σαν να μην συμβαίνει, ενώ διογκώνεται μέρα με την μέρα, μπροστά στα μάτια μας.

Η δημοκρατία έχει κάποιους πυλώνες που πάνω τους στηρίζεται. Η ελευθερία, και ειδικότερα η ελευθερία της ενημέρωσης (ελευθεροτυπία), είναι ένας απ’ αυτούς. Άλλοι πυλώνες είναι η δικαιοσύνη, η ισότητα και η παιδεία, που λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία: μια υγιής δικαιοσύνη (ή παιδεία) θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν ασπίδα, να προστατεύσει, αν όχι να θεραπεύσει την ελευθεροτυπία από τα τραύματά της. Το τραγικό είναι πως σήμερα όλοι αυτοί οι πυλώνες πάσχουν. 

Θα περιορίσω την συζήτηση, για λόγους διαθέσιμου χώρου, στην ελευθεροτυπία.

Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (Reporters Without Borders-RSF) είναι μια ανεξάρτητη διεθνής οργάνωση, γνωστή για το παγκόσμιο βαρόμετρο ελευθερίας του Τύπου σε όλο τον κόσμο που ανακοινώνει κάθε χρόνο. Το βαρόμετρο αυτό είναι αποτέλεσμα της ετήσιας έρευνας που αξιολογεί την ελευθερία που απολαμβάνουν οι δημοσιογράφοι σε 180 χώρες. Περιλαμβάνει βαθμολογία και συγκριτική κατάταξη σύμφωνα με κριτήρια όπου περιλαμβάνονται ο πλουραλισμός, η ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης, το περιβάλλον των μέσων και η αυτολογοκρισία, το νομοθετικό πλαίσιο, η διαφάνεια και η ποιότητα της υποδομής που υποστηρίζει την παραγωγή ειδήσεων και πληροφοριών. Η διεθνής οργάνωση των δημοσιογράφων παίρνει υπόψη της συγκεκριμένα γεγονότα πριν καταλήξει στην διαμόρφωση του βαρόμετρου, που τα αναφέρει στην σχετική έκθεσή της. 

Τον περασμένο Απρίλιο δημοσιεύτηκε το παγκόσμιο βαρόμετρο για το 2021 (https://rsf.org/en/ranking_table). Η Ελλάδα βρίσκεται στην 70η θέση, υποχωρώντας 5 θέσεις σε σχέση με το 2020. Πιο συγκεκριμένα, από την θέση 30 το 2007 η χώρα κατρακύλησε ραγδαία στα μνημονιακά χρόνια για να φτάσει στην θέση 99 το 2014. Ακολούθησε σημαντική βελτίωση στα χρόνια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ (από την θέση 99 στην θέση 65), για ν’ αρχίσει να ξαναπαίρνει τον κατήφορο επί κυβέρνησης Μητσοτάκη (θέση 70 το 2020). Έτσι έφτασε η Ελλάδα να κατατάσσεται πολύ πιο κάτω από όλες τις χώρες της δυτικής Ευρώπης.

Η έκθεση του 2021 για την Ελλάδα (https://rsf.org/en/greece) διαπιστώνει ότι «η ελευθερία του Τύπου υπέφερε στην Ελλάδα το 2020» κι αναφέρει πολλές από τις αμαρτίες της κυβέρνησης του Κ.Μητσοτάκη και τα πλήγματα που δέχτηκε ο Τύπος και οι λειτουργοί του: από τα ειδικά προνόμια που χαρίστηκαν σε επιλεγμένα πειθήνια μέσα ενημέρωσης (βλ. λίστα Πέτσα) μέχρι την δολοφονία του ειδικού σε θέματα εγκληματικότητας ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ. 

Δεν τα λέει όλα η έκθεση - τι να πρωτοπεί; Δεν λέει, για παράδειγμα, ότι η δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, κατέταξε την Ελλάδα ανάμεσα στις 5 χώρες του κόσμου (μαζί με το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, τον Λίβανο και την Συρία) όπου ένας επαγγελματίας της ενημέρωσης έχασε την ζωή του δολοφονημένος. Ούτε λέει ότι η Ελλάδα κατατάσσεται πολύ πιο κάτω από πολλές εξωτικές χώρες του τρίτου κόσμου (Γκάνα, Ναμίμπια, Σαμόα, Σουρινάμ, Μπουργκίνα Φάσο, Μποτσουάνα, Παπούα - Νέα Γουϊνέα κλπ). 

Αναμένοντας την νέα έκθεση, για το 2021, που θα ανακοινωθεί τον Απρίλιο, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως η Ελλάδα θα συνεχίσει να κατρακυλάει στου «κακού τη σκάλα» στο ζήτημα της ελευθεροτυπίας. Πού βασίζεται αυτή η βεβαιότητα; Μα σε όλα όσα βλέπουμε να συνεχίζουν να συμβαίνουν, με ακόμα πιο αποτρόπαια μορφή, με κορυφαίο το γεγονός να στέλνεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου για κακουργηματικές πράξεις η αποκαλυπτική και μαχόμενη, όχι ξεπουλημένη δημοσιογραφία (με εκπροσώπους της τον Κώστα Βαξεβάνη και την Γιάννα Παπαδάκου) επειδή αποκάλυψαν στοιχεία για το τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς της Novartis και τους εμπλεκόμενους σ’ αυτό πολιτικούς.

Πώς αναστρέφεται αυτή η πορεία προς τον πολιτικό και κοινωνικό κατήφορο όπου οδηγεί η κυβέρνηση; Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή. Κι εδώ σπουδαίο ρόλο έχει να παίξει η ατομική ευθύνη του πολίτη (με το αληθινό νόημά της, όχι μ’ εκείνο που επιρρίπτει με κάθε ευκαιρία στις πλάτες του πολίτη τις δικές της ευθύνες η κυβέρνηση). 

* Η φωτογραφία συνοδεύει σχετικό άρθρο της INFOWAR - δείτε το στο: 

https://info-war.gr/poia-kathestota-echoyn-perissoteri-ele/