Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;

Ένας διαφορετικός απολογισμός για τις πρόσφατες πρυτανικές εκλογές

Τα γεγονότα που σημάδεψαν την εκλογική διαδικασία στις πρόσφατες εκλογές για νέες πρυτανικές αρχές (αναφέρομαι συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο Πειραιά) εκπέμπουν μηνύματα, που δεν μπορούν να αφήσουν κανέναν αδιάφορο. Καιρός να ομολογήσουμε κάποιοι από εμάς (περιλαμβάνω τον εαυτό μου) ότι πέσαμε έξω σε ορισμένες εκτιμήσεις, που καλά θα κάνουμε να τις αναθεωρήσουμε.

Είχαμε υποστηρίξει κάποιοι από εμάς ότι «η πανεπιστημιακή κοινότητα πρέπει να αξιοποιεί κάθε δυνατότητα, κάθε ευκαιρία για να προχωρήσει το πανεπιστήμιο μπροστά, προς κατευθύνσεις που ενισχύουν τον εκσυγχρονισμό και την αυτοτέλειά του... Το νέο σύστημα πρυτανικών εκλογών, με την άμεση συμμετοχή των φοιτητών σε αυτές και την κατάργηση του εκτρωματικού συστήματος της δήθεν εκπροσώπησής τους από τις φοιτητικές παρατάξεις, δηλαδή λίγους εξ επαγγέλματος φοιτητοπατέρες, αποτελεί μια τέτοια ευκαιρία» (βλέπε το editorial του Παπιού).

Τα γεγονότα που ζήσαμε δεν διέψευσαν μόνο μιαν ορισμένη αισιοδοξία που μπορούσε κανείς εύκολα να ανιχνεύσει σε εκτιμήσεις όπως η παραπάνω. Έριξαν φως σε πράγματα που, κακώς, δεν είχαμε δει από την αρχή, ενώ θα έπρεπε.

Οι πιο καλοπροαίρετοι από εμάς παγιδευτήκαμε από το γεγονός ότι, με βάση το νέο νόμο-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια, οι πρυτανικές αρχές θα εκλέγονταν από δω και πέρα άμεσα (και) από τους φοιτητές. Τι πιο δημοκρατικό;

Όμως η κυβερνητική παράταξη, όταν εισήγαγε τη νέα ρύθμιση, ήξερε πολύ καλά αυτό που έπρεπε να ξέρουμε όλοι (ή μάλλον αυτό που ξέραμε όλοι αλλά η εκτός μέτρου αισιοδοξία μας μας έκανε να το ξεχάσουμε): ότι το παιχνίδι θα παιζόταν ξανά ουσιαστικά, και μάλιστα πιο φανατικά, στο ίδιο γήπεδο, των φοιτητικών παρατάξεων, δηλαδή από τους εξ επαγγέλματος φοιτητοπατέρες, με ολίγην από κάποιους, ελάχιστους, πραγματικά ανεξάρτητους και ενημερωμένους (στον ελάχιστο βαθμό που τους το επιτρέπει η ιδιότητά τους) φοιτητές. Η μάζα των φοιτητών που θα ψήφιζε θα ήταν ο σκληρός πυρήνας των κομματοποιημένων φοιτητικών παρατάξεων, ούτε καν οι φίλοι των υποψηφίων που κατεβαίνουν και ψηφίζουν (στο χαβαλέ) στις φοιτητικές εκλογές! Τίποτα δεν θα άλλαζε, ενώ θα σώζονταν και τα προσχήματα. Δεδομένου ότι το μακρύ χέρι της κυβερνητικής παράταξης στο πανεπιστήμιο και ειδικά στο φοιτητικό χώρο, η ΔΑΠ, «σκίζει» στο χώρο αυτό, και με ποσοστό βαρύτητας της φοιτητικής ψήφου εξαιρετικά υψηλό (40%, όταν το αντίστοιχο ποσοστό για τα μέλη ΔΕΠ είναι 50%), οι νέες πρυτανικές αρχές θα ήσαν, με μεγάλη πιθανότητα, εξασφαλισμένα «δικές μας», όσο κι αν μάχονταν, ακόμα και καταφεύγοντας σε τραμπουκισμούς, οι «άλλοι»!

Τα γεγονότα ήρθαν κι απέδειξαν ό,τι έδειχνε η απλή λογική αλλά μας το έκρυβε η αισιοδοξία μας και οι «δημοκρατικές» ιδεοληψίες μας.

Το ερώτημα που θέτω είναι απλό: με ποια κριτήρια γνώσης, ορθής κρίσης, εξυπηρέτησης των συμφερόντων του πανεπιστημίου, ακόμα και δημοκρατικότητας, συμμετέχουν οι φοιτητές στις πρυτανικές εκλογές, περίπου ως να πρόκειται να εκλέξουν δήμαρχο; Τι γνωρίζει η μεγάλη μάζα των φοιτητών από τις πολύπλοκες και εξαιρετικά απαιτητικές λειτουργίες του πανεπιστημίου που οι πρυτανικές αρχές καλούνται να διοικήσουν; Τι γνωρίζουν για την επιστημονική έρευνα; Τι γνωρίζουν για τις διοικητικές και οικονομικές λειτουργίες και απαιτήσεις του πανεπιστημίου; Τι γνωρίζουν για τις ικανότητες που πρέπει να διαθέτει ένας πρύτανης για να διοικήσει σωστά (π.χ. για την προσέλκυση και διαχείριση πόρων); Ποιοι από τους πολλούς που δεν ψήφισαν αλλά και από τους λίγους που ψήφισαν στις τελευταίες εκλογές γνώριζαν, έστω και σε ελάχιστο βαθμό, κάτι από τα παραπάνω; Τι γνώριζαν για την προσωπικότητα, ακαδημαϊκή ή άλλη, και το έργο των υποψηφίων; Και ποια ήσαν τα πραγματικά τους κριτήρια, αν όχι η επιλογή άνωθεν των υποψηφίων;

Τι επιδιώκεται, λοιπόν, σήμερα, με τη συμμετοχή των φοιτητών στις εκλογές των πρυτανικών αρχών; Τι γυρεύουν οι φοιτητές σε αυτές τις εκλογές; Επί το λαϊκότερον, τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;

Τα Αμερικανικά ή τα Βρετανικά Πανεπιστήμια αναθέτουν σε ολιγομελείς επιτροπές εκλεκτόρων (που εκλέγονται ΜΟΝΟ από το ακαδημαϊκό προσωπικό κάθε πανεπιστημίου και που αποτελούνται ΜΟΝΟ από ακαδημαϊκό προσωπικό) να ψάξει, κατά κανόνα εκτός πανεπιστημίου, σε εθνικό και διεθνές ακόμα επίπεδο, και να επιλέξει πρόσωπο με τα κατάλληλα ακαδημαϊκά και διοικητικά προσόντα για να διοικήσει ως πρύτανης. Όσο για φοιτητική συμμετοχή στις επιτροπές εκλεκτόρων; Ούτε για αστείο!

Στην Ελλάδα έχουμε τις δικές μας διαδικασίες, τα δικά μας κριτήρια. Ένα από αυτά είναι και η «δημοκρατική» συμμετοχή των φοιτητών (δηλαδή των κομματικοποιημένων παρατάξεων)στις εκλογές για την ανάδειξη πρυτανικών αρχών. Μια από τις συνέπειες τέτοιων διαδικασιών και τέτοιων κριτηρίων ήταν ότι κατά καιρούς αναδείχθηκαν ως πρυτάνεις στα περιούσια ελληνικά πανεπιστήμια κάποιοι «φελλοί», ου μην αλλά και κάποιες γνωστές «λέρες»...

-----------
Υ.Γ. Το ποια κριτήρια πρυτανεύουν σε μια μερίδα των μελών ΔΕΠ στις εκλογές για την ανάδειξη πρυτανικών αρχών, και το πόσο «υγιή» είναι αυτά, είναι μια άλλη ιστορία, που αξίζει να τη διηγηθούμε μιαν άλλη φορά.

Κλιματική αλλαγή: Οι επιπτώσεις στην οικονομία και στον άνθρωπο

Σε ένα κείμενο με τίτλο «Κλιματική αλλαγή: Τα νέα δεδομένα» που δημοσιεύθηκε πριν λίγο καιρό είχα προαναγγείλει μια σειρά από κείμενα με τα οποία θα επιχειρούσα μια εισαγωγή στο πιο μεγάλο ζήτημα των καιρών που ζούμε και αυτών που θα έρθουν, το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής του πλανήτη μας, βασισμένη στα τελευταία δεδομένα. Έγραφα ότι η κλιματική αλλαγή εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη, που βρίσκεται σε εξέλιξη, ήδη έχει δραματικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή και στο φυσικό περιβάλλον σε πολλές περιοχές του πλανήτη, περιλαμβανομένης της χώρας μας. Τα δεδομένα, ορισμένα από τα οποία παρέθεσα, δείχνουν ότι οι επιπτώσεις θα γίνουν ακόμα χειρότερες στο μέλλον.

Σε αυτό το κείμενο θα αναφερθώ συνοπτικά στο τι σημαίνουν τα παραπάνω για την οικονομία και τις ανθρώπινες κοινωνίες.

*****

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί το μεγαλύτερο παράδειγμα αποτυχίας της οικονομίας της αγοράς. Με άλλα λόγια, η οικονομία της αγοράς, δηλαδή το πρότυπο, με βάση το οποίο έχουν οργανωθεί όλες οι σημερινές κοινωνίες (μιλάμε για τον ελεύθερο ανταγωνισμό και τους νόμους της αγοράς, με υπέρτατο το νόμο του κέρδους) έχει αποτύχει και η κλιματική αλλαγή αποτελεί το μεγαλύτερο παράδειγμα αυτής της αποτυχίας. Πώς θα μπορούσε, άραγε, να ήταν διαφορετικά; Η Γη (οι ανθρώπινες κοινωνίες, το περιβάλλον) βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο εξαιτίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων που καθορίζονται στο μέγιστο ποσοστό τους, αν όχι εξ ολοκλήρου, από τους νόμους, τις συνήθειες και τις αξίες που επιβάλλει η οικονομία της αγοράς. Αν αυτό δεν αποτελεί τη μεγαλύτερη αποτυχία του συγκεκριμένου προτύπου, τότε ποια θα ήταν η μεγαλύτερη αποτυχία του;

Το ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί το μεγαλύτερο παράδειγμα αποτυχίας της οικονομίας της αγοράς δεν είναι δικό μου συμπέρασμα. Είναι ένα πολυσήμαντο συμπέρασμα της περίφημης Έκθεσης Stern, που εκπονήθηκε για είναι λογαριασμό της Βρετανικής κυβέρνησης και δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο 2006. Αντικείμενο της Έκθεσης είναι οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και η εξέταση των πλαισίων για την αντιμετώπισή τους. Η Έκθεση εξετάζει τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου από διεθνή σκοπιά, αφού η κλιματική αλλαγή είναι παγκόσμια ως προς τις αιτίες και τις συνέπειες και η αντιμετώπισή της απαιτεί διεθνή συλλογική δράση.

Σύμφωνα με την Έκθεση Stern, η κλιματική αλλαγή έχει και θα έχει γενικά σοβαρές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων, στο περιβάλλον και στις προοπτικές για μεγέθυνση της οικονομίας και στην ανάπτυξη (οικονομική μεγέθυνση είναι η ποσοτική επέκταση της οικονομίας, π.χ. η αύξηση του πλούτου που παράγει μια χώρα, ενώ η ανάπτυξη αναφέρεται συνολικά σε όλους τους δείκτες της ευημερίας μιας κοινωνίας, π.χ. παιδεία, κοινωνική ασφάλιση, συστήματα υγείας κλπ). Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής δεν θα είναι ίδιες στις διάφορες περιοχές του πλανήτη. Μερικές περιοχές θα επωφεληθούν από μια μέτρια αύξηση της θερμοκρασίας. Όμως μεγάλες αυξήσεις της θερμοκρασίας θα έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στις περισσότερες χώρες και η παγκόσμια ανάπτυξη θα επηρεαστεί αρνητικά. Μερικές από τις φτωχότερες χώρες θα κινδυνεύσουν να οδηγηθούν σε μια πορεία αυξανόμενης φτώχειας και θα γίνονται όλο και πιο τρωτές.

Σύμφωνα με την Έκθεση Stern, τα οικοσυστήματα θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Έτσι, μέση αύξηση της θερμοκρασίας της Γης τα επόμενα χρόνια μόνο κατά 1-2°C πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα (δηλαδή τα επίπεδα των μέσων του 18ου αιώνα) θα μπορούσε να οδηγήσει στην εξόντωση του 15-40% των ειδών. Το μέγεθος μιας τέτοιας ζημιάς για το περιβάλλον είναι εξαιρετικά δύσκολο να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους…

Αν η θερμοκρασία αυξηθεί πάνω από 2-3°C, όπως πιθανότατα θα συμβεί προς το τέλος του αιώνα, εκτός από το παραπάνω ποσοστό, θα αυξηθεί και ο κίνδυνος επέκτασης των απότομων και μεγάλης κλίμακας καταστροφών που ήδη συμβαίνουν στον πλανήτη, ενώ το κόστος της κλιματικής αλλαγής είναι πιθανό να αυξηθεί ακόμα πιο απότομα. Το κόστος αυτό θα σχετίζεται με τη θνησιμότητα (θα αυξηθεί), τα οικοσυστήματα (θα πληγούν με τρόπο που δεν θα έχει επιστροφή) και το εισόδημα (θα μειωθεί). Καμιά περιοχή δεν θα μείνει ανέγγιχτη από αλλαγές αυτού του μεγέθους (δηλαδή αύξηση της μέσης γήινης θερμοκρασίας πάνω από 2-3°C). Όμως οι αναπτυσσόμενες χώρες ενδέχεται να επηρεαστούν πολύ πιο αρνητικά (η έκφραση «ενδέχεται να», στην οποία καταφεύγει συστηματικά η Έκθεση για ευνόητους λόγους, θα πρέπει διαβάζεται «οπωσδήποτε θα»!). Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους πιο φτωχούς στους μεγάλους πληθυσμούς της υπο-Σαχάριας Αφρικής και της Νότιας Ασίας. Μέχρι το 2100, σύμφωνα με την Έκθεση Stern, έως 145 - 220 εκατομμύρια άνθρωποι σε αυτές τις περιοχές θα προστεθούν σε αυτούς που ήδη βρίσκονται κάτω από τη γραμμή φτώχειας των $2 την ημέρα, ενώ κάθε χρόνο επιπλέον 165 – 250 χιλιάδες παιδιά ενδέχεται να πεθαίνουν, σε σύγκριση με ένα κόσμο όπου δεν θα είχε συμβεί η κλιματική αλλαγή. Το κόστος της κλιματικής αλλαγής στους δυο επόμενους αιώνες ενδέχεται να ισοδυναμούν με μέση μείωση κατά τουλάχιστον 5% της παγκόσμιας κατά κεφαλή κατανάλωσης. Μια τέτοια μείωση δείχνει από μόνη της το μέγεθος των επιπτώσεων που θα έχει η κλιματική αλλαγή στη μεγέθυνση της οικονομίας και στην ανάπτυξη (θέσεις εργασίας, φτώχεια, κοινωνικό κράτος,…). Η ζημιά θα είναι, στην πραγματικότητα, πολύ μεγαλύτερη αν περιληφθούν στους υπολογισμούς οι επιπτώσεις που δεν συνδέονται άμεσα με την αγορά (π.χ. το κόστος περίθαλψης και κοινωνικής πρόνοιας λόγω της επιδείνωσης των συνθηκών του κλίματος).

Η Έκθεση Stern, σΣυνοψίζοντας τις αναμενόμενες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στον άνθρωπο, η Έκθεση Stern αναφέρεται στα βασικά στοιχεία της ανθρώπινης ζωής στον πλανήτη, όπως είναι η πρόσβαση στο νερό και στην τροφή, η υγεία, η χρήση γης και το περιβάλλον. Η κλιματική αλλαγή απειλεί όλα αυτά τα στοιχεία. Η τήξη των πάγων θα αυξήσει τον κίνδυνο για πλημμύρες στη διάρκεια των περιόδων βροχοπτώσεων και θα μειώσει δραστικά την προμήθεια νερού κατά τις ξηρές περιόδους στο 1/6 του πληθυσμού της Γης, κυρίως στην Ινδική χερσόνησο, σε τμήματα της Κίνας και στις Άνδεις στη Νότια Αμερική. Η υπερθέρμανση μπορεί να προκαλέσει αιφνίδιες αλλαγές σε περιφερειακά καιρικά πρότυπα, όπως των μουσώνων ή του El Niño. Τέτοιες αλλαγές θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις όσον αφορά τη διαθεσιμότητα του νερού και τις πλημμύρες σε τροπικές περιοχές και θα απειλήσουν τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

Η μειωμένη απόδοση των καλλιεργειών, ιδιαίτερα στην Αφρική, θα στερήσει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από την ικανότητα να παράγουν ή να αγοράζουν επαρκή τροφή. Στην εύκρατη ζώνη ή και βορειότερα η απόδοση των καλλιεργειών μπορεί να αυξηθεί για μια μέτρια αύξηση της θερμοκρασίας (2 – 3°C), ύστερα όμως θα μειωθεί λόγω υπερθέρμανσης.

Η τήξη ή η κατάρρευση του καλύμματος πάγου θα είχεέχει ως συνέπεια, σύμφωνα με την Έκθεση, την άνοδο του επιπέδου της θάλασσας και θα απειλήσειούσε τουλάχιστον 4 εκατομμύρια Km2 γης, όπου σήμερα κατοικεί το 5% του πληθυσμού της Γης. Γενικότερα, η άνοδος του επιπέδου της θάλασσας, με μια άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 3 ή 4°C, θα έχει ως συνέπεια να πληγούν από πλημμύρες δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι κάθε χρόνο. Θα υπάρξουν σοβαροί κίνδυνοι και αυξημένη πίεση για προστασία των ακτών στη Ν.Α. Ασία (Μπαγκλαντές και Βιετνάμ), σε μικρά νησιά στην Καραϊβική και στον Ειρηνικό, και σε μεγάλες παράκτιες πόλεις, όπως το Τόκιο, η Σαγκάη, το Χονγκ Κονγκ, η Βομβάη, η Καλκούτα, το Καράτσι, το Μπουένος Άϊρες, η Πετρούπολη, η Νέα Υόρκη, το Μαϊάμι και το Λονδίνο.

Η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει τον αριθμό των θανάτων από κακή διατροφή και θερμοπληξία. Ασθένειες όπως η μαλάρια και ο Δάγκειος πυρετός μπορεί να εξαπλωθούν ακόμα περισσότερο αν δεν ληφθούν μέτρα αποτελεσματικού ελέγχου. Από την άλλη μεριά, σε μεγαλύτερες γεωγραφικές παραλλήλους, οι θάνατοι λόγω ψύχους θα μειωθούν.

Οι ψηλότερες θερμοκρασίες θα αυξήσουν τον κίνδυνο να προκληθούν απότομες αλλαγές μεγάλης κλίμακας, που θα οδηγήσουν σε περιφερειακές αναστατώσεις, μεταναστεύσεις και συγκρούσεις. Έτσι, ως τα μέσα του αιώνα, ακόμαεπιπλέον 200 εκατομμύρια άνθρωποι μπορεί να μετακινηθούν μόνιμα εξαιτίας της ανόδου του επιπέδου της θάλασσας, αυξημένων πλημμυρών και έντονης ξηρασίας. Οι καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα είναι δυσανάλογα μεγάλες αν αυξηθεί περισσότερο η θερμοκρασία.

*****

Σε επόμενο κείμενο θα συνεχίσουμε με αναφορές στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ανάλογα με το επίπεδο οικονομικής μεγέθυνσης.