ΟΜΑΝ ΧΙΧ Sumhuram

Λίγο πριν ολοκληρώσουμε την … Ομανιάδα μας, αυτή τη σειρά των ανταποκρίσεων από το Ομάν, τη χώρα που μας επεφύλαξε τόσες ομορφιές, αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο στο αρχαιολογικό πάρκο Sumhuram, που περιλαμβάνει τα υπολείμματα της ομώνυμης αρχαίας  πόλης. 

Ας θυμηθούμε πως η αρχαία Σουμχουράμ είναι η πόλη που φιλοξένησε δυο φορές τη Βασίλισσα του Σαβά στο πέρασμά της προς συνάντηση του Βασιλιά Σολομώντα. Και πως ανάμεσά τους άνθισε ένας μεγάλος έρωτας!

Η πόλη βρισκόταν στις ακτές της Αραβικής Θάλασσας, στη ΝΔ πλευρά του Ομάν, ανάμεσα στη Σαλάλα και στο Μιρμπάτ, που γνωρίσαμε, κοντά στα σύνορα με την Υεμένη. Τα ερείπια «κάθονται» πάνω σε ένα μικρό λόφο πάνω από τα ήρεμα νερά του ποταμού Khor Rori. Η αρχαία πόλη είναι ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο από υπόλευκα κτίρια. Ισχυρά τείχη την περιέκλειαν, κατασκευασμένα από μεγάλες ασβεστολιθικές πλάκες. Τα τείχη, με πάχος μέχρι και πάνω από 3 μέτρα, αρχικά είχαν ύψος ίσως μέχρι 10 μέτρα: Άπαρτα!

Η είσοδος στην πόλη γίνεται μέσα από μια μικρή ερειπωμένη πύλη, όπου διατηρούνται δύο επιγραφές που μνημονεύουν την ίδρυση της πόλης, σκαλισμένες στο αλφάβητο των αρχαίων νότιων αραβικών (ή "παλαιών Υεμενικών").

Η Sumhuram υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Νότιας Αραβίας,  σημαντικός σταθμός για το διεθνές δίκτυο εμπορίου λιβανιού. Υπάρχουν δύο θεωρίες σχετικά με την προέλευση της πόλης. Σύμφωνα με τη μια, η πόλη ιδρύθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από έναν τοπικό άρχοντα με τ’ όνομα Sumhuram (ή Σαμαράμ). Σύμφωνα με την άλλη, η πόλη ιδρύθηκε από ένα βασιλιά της Υεμένης "όχι νωρίτερα από το 20 μ.Χ.". Η πόλη επιβίωσε για 500 (ή πιθανώς 800) χρόνια πριν εγκαταλειφθεί σταδιακά τον 5ο αιώνα, ίσως λόγω της συσσώρευσης άμμου πάνω στο στόμιο του ποταμού Khor Rori, με αποτέλεσμα να κλείσει ο ποταμός στη ναυτιλία.

Η πόλη χωρίζεται σε κατοικημένες, εμπορικές και θρησκευτικές περιοχές, με υπολείμματα ενός λαβύρινθου από πυκνοδομημένα μικρά κτίρια, τουλάχιστον διώροφα. Από αυτά τώρα δεν σώζεται πλέον τίποτα πέρα από τις βάσεις των τοίχων του ισογείου τους.

Το πιο εντυπωσιακό οικοδόμημα της πόλης είναι ο Ναός του Σιν (Μεσοποταμιακού Θεού της Σελήνης), που χτίστηκε με πλάτη στο βορειοδυτικό τείχος της πόλης. Εκεί, στην αίθουσα τελετουργιών, βρίσκεται ακόμα μια λεκάνη από ασβεστόλιθο, καλά λειασμένη, όπου ο ιερέας έπλενε τα χέρια του για την τελετή. Σε κοντινή απόσταση, το λεγόμενο Μνημειακό Κτήριο θεωρείται ότι στέγαζε την κύρια δεξαμενή γλυκού νερού της πόλης και το πηγάδι. Στο πίσω μέρος του συγκροτήματος βρίσκεται η μικρή Πύλη της Θάλασσας, από την οποία μεταφέρονταν τα εμπορεύματα στις βάρκες που άραζαν αποκάτω, στο ποτάμι.

Πριν φύγουμε, απολαμβάνουμε από το ύψος της αρχαίας πόλης την ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος: την παραλία, τον ορίζοντα της θάλασσας, τους γύρω χαμηλούς λόφους, το ποτάμι… 

 

Θα φανταστούμε για μια στιγμή την αρχαία πόλη (μια μικρή πόλη, μη φανταστείτε κάτι σαν τις σημερινές μητροπόλεις) να σφύζει από ζωή. Θ’ αναλογιστούμε το άγγιγμα του χρόνου και τα σημάδια του πάνω στην ιστορία της, και θ’ αποχωρήσουμε κρατώντας στη μνήμη μας αυτή τη γλυκιά εικόνα, τη λιλιπούτεια πολιτεία που, μέσα στη σιωπή και στην ειρήνη του μεσημεριού, κοιμάται κι ονειρεύεται το παρελθόν της…

Οι φωτογραφίες, πλην μιας δικής μου, της Μαρίνας Μάλλιου.

Οι ψυχές των τόπων

Αν μπορούσαν να συνοψιστούν σε μισή σελίδα τα έξι κεφάλαια που συγκροτούν τις "Ψυχές  των τόπων", θα ήταν κάπως έτσι:

Μια φρυκτωρία στεφανώνει το χαμηλό λόφο με τα χρυσοκίτρινα κρινάκια. Αρχίζει το ταξίδι. Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος…

Το βυζαντινό ξωκλήσι στον κάμπο, με σφραγίδα από αρχαίους χρόνους, μας οδηγεί στα Ταρσινά. Στον ίσκιο των κυπαρισσιών θ’ ανταμώσουμε το Σεφέρη και τις δυο Παρθένους. Άνθρωποι με τα ζωντανά τους ήρθαν κι έφυγαν, χελιδόνια, ώσπου κατοίκησαν μόνιμα εδώ. Ο Boissonnas, μια φωτογραφία. Κάστρο των Σφυρών, Παναγία των Βράχων, Ταρσός μας καλούν…

«Σκηνή πας ο βίος και παίγνιον». Υπογραφή; Δημήτριος - βίος και πολιτεία! Μέσα από δρόμο υπόγειο θα μας πάει από τον Καβάφη στην αρχαία Σικυώνα…

Τι γύρευε ο Σικυώνιος Λύσιππος στη μακρινή Δαλματία, στο αρχαίο Τραγούριον; Θα μας πει το μυστικό του με υπόκρουση το ποδοκρότημα των αλόγων του, που φτάνουν ακέφαλα από τη Βασιλεύουσα στον Άγιο Μάρκο, στη Βενετία…

Από τότε που οι Ολύμπιοι κατέβαιναν στη Σικυώνα για τα παζάρια τους με τους θνητούς πέρασε καιρός. Στο μεταξύ χτίστηκε η Ελληνιστική πόλη, ξέμεινε το Μπουντρούμι στη ράχη με τις κατσουλιέρες, κι ένας τυφλίτης ακίνητος να λιάζεται. Ήρθε και πέρασε κόσμος πολύς, μαζί και μια αλησμόνητη Κυρία. Της πήγαιναν το μύρο και τα χρώματα της λαδανιάς…

Ο Τάκης Παππής κάτω από τα γκολπόστ κρατάει άμυνα γερά...

(Αντιγραφή από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

OMAN XVIII Κυκλοφορώντας στη Μεσκάτ με συνοδό την Ιστορία

Να συνεχίσω με κάποιες φωτογραφίες από το Λαογραφικό Μουσείο της Μεσκάτ; Ή να πάρουμε τους δρόμους, να δούμε κτίρια και σπίτια της πρωτεύουσας, με «υπόκρουση» πληροφορίες που ψαρεύω και μεταφράζω για εσάς από διάφορες πηγές (π.χ. από την έκθεση της CIA για το Ομάν, ιστορία κλπ, που σας έλεγα στην προηγούμενη ανάρτηση);

 

 Ας κάνουμε σήμερα το δεύτερο.

Καλύψαμε ήδη εν τάχει την περίοδο της ιστορίας του Ομάν από τον 6ο αιώνα π.Χ. μέχρι την άφιξη του Ισλάμ τον 7ο αιώνα μ.Χ. και λίγο μετά. Μιλήσαμε για τον Ιμπαντισμό (Ibadhism), το «μετριοπαθή συντηρητισμό», ένα μίγμα λιτότητας και φιλειρηνισμού που παραμένει πλειοψηφική αίρεση μόνο στο Ομάν.

Ο χρόνος κύλησε, ήρθαν διάφορες ξένες δυνάμεις που κατάχτησαν το Ομάν: Ιρανοί, Σελτζούκοι… Ώσπου πλακώσανε … Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι!

Πρώτα οι Πορτογάλοι. Μια δεκαετία μετά την ανακάλυψη του Vasco da Gama της θαλάσσιας οδού προς την Ινδία, καταλαμβάνουν τη Μεσκάτ και μένουν εκεί 140 χρόνια (1508-1648). Για να προστατεύσουν τους θαλάσσιους δρόμους  τους, χρειάζονται ένα φυλάκιο. Πιάνουν, λοιπόν, κι ενισχύουν την πόλη, που ήταν γνωστή από τις αρχές του 1ου αιώνα ως σημαντικό εμπορικό λιμάνι κι είχε κυβερνηθεί από διάφορες ντόπιες φυλές και ξένες δυνάμεις. Υπολείμματα της αποικιακής αρχιτεκτονικής  των Πορτογάλων εξακολουθούν να υπάρχουν ως σήμερα. Είναι τα κάστρα στη γειτονιά των ανακτόρων του Σουλτάνου, για τα οποία μιλήσαμε τις προάλλες.

Διάφορες εξεγερμένες φυλές έδιωξαν τελικά τους Πορτογάλους. Όμως απωθήθηκαν κι οι ίδιες έναν αιώνα αργότερα (1741) από τον ηγέτη μιας φυλής της Υεμένης, επικεφαλής ενός μεγάλου στρατού από διάφορες άλλες φυλές, που καθιέρωσε τη σημερινή γραμμή κυβερνώντων σουλτάνων. Μια σύντομη περσική εισβολή μερικά χρόνια αργότερα ήταν η τελευταία φορά που το Ομάν θα κυβερνούσε μια ξένη δύναμη. Από τότε το Ομάν έχει πλήρη αυτοδιάθεση.

 

«Πλήρη αυτοδιάθεση» είπατε; Για μη βιάζεστε! Διότι στη διάρκεια του 18ου αιώνα η Μεσκάτ και το Ομάν υπήρξαν το αντικείμενο ενός Γαλλοβρετανικού … ερωτικού ανταγωνισμού που είχε τις συνέπειές του για τη χώρα. Κερδισμένοι οι  Βρετανοί, που συνήψαν στη διάρκεια του 19ου αιώνα μια σειρά από συμφωνίες «φιλίας» και εμπορίου. Οι Βρετανοί, σιγά-σιγά ως το τέλος του 19ου αιώνα, και χωρίς τη χρήση βίας, προκάλεσαν την κατάρρευση της «αυτοκρατορίας» της Μεσκάτ και του Ομάν. Πώς; Μέσω της σταδιακής εισβολής, οικονομικά και πολιτικά. Με την πάροδο του χρόνου η Βρετανία κατάφερε να ασκεί τέτοιο έλεγχο στο Ομάν, που το μετέτρεψε πρακτικά και αργότερα και τυπικά σε βρετανικό προτεκτοράτο.

.
Έχοντας τον έλεγχο των στρατιωτικών της χώρας, οι Βρετανοί υπέταξαν κάποιες επαναστατημένες φυλές τη δεκαετία του 1950, οδηγώντας τους περισσότερους στην Υεμένη. Ο σουλτάνος επέβαλε ένα κατασταλτικό καθεστώς, με νόμους που απαγόρευαν  διάφορες δραστηριότητες, μέχρι το χτίσιμο και την επισκευή των σπιτιών των υπηκόων του χωρίς την άδειά του! Το 1970, σχεδόν σίγουρα (λέει η CIA, που κάτι ξέρει απ’ αυτά…) με τη βρετανική υποστήριξη, ο σουλτάνος ανατράπηκε από τον γιο του, τον σημερινό κυβερνήτη Qaboos bin Said Al Said, και η χώρα κήρυξε ανεξαρτησία την επόμενη χρονιά ως Σουλτανάτο του Ομάν.

Ο Qaboos, ο νέος απόλυτος κληρονομικός  άρχων (έλα, όμως, που δεν έχει απογόνους!), έχει βελτιώσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τη χώρα, οικονομικά και κοινωνικά, όπως έχω ήδη αναφέρει . Βρήκε μια χώρα χτυπημένη από ενδημικές ασθένειες, αναλφαβητισμό και φτώχεια, και την ανόρθωσε. Ένα από τα πρώτα μέτρα του νέου σουλτάνου ήταν να καταργήσει πολλούς από τους σκληρούς περιορισμούς του πατέρα του, που είχαν οδηγήσει χιλιάδες κατοίκους στην έξοδο από τη χώρα. Πρόσφερε αμνηστία στους αντιπάλους του προηγούμενου καθεστώτος, πολλοί από τους οποίους επέστρεψαν στο Ομάν. Το 1970 έφερε επίσης την κατάργηση της δουλείας.

Τα έσοδα από το πετρέλαιο του Ομάν έχουν επενδυθεί σταθερά σε εθνικές υποδομές, ιδιαίτερα σε δρόμους, σχολεία, νοσοκομεία και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Περισσότερο από ποτέ, η χώρα επωφελείται από τη στρατηγική εμπορική της θέση στον Ινδικό Ωκεανό και στον Περσικό Κόλπο για να προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη και τον ρόλο της στον κόσμο.

 

 

Στα θετικά του Qaboos περιλαμβάνεται και το ότι ξεκίνησε μια διαδικασία σταδιακού εκδημοκρατισμού, πράγμα πολύ σημαντικό για την περιοχή που μιλάμε, που περιλαμβάνει μερικά από τα πιο τυραννικά καθεστώτα. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 καθιέρωσε ένα εκλεγμένο συμβούλιο με συμβουλευτικές αρμοδιότητες, αν και οι επιλέξιμοι να ψηφίσουν ήσαν λίγοι. Από τις 4 Οκτωβρίου 2003, πάντως, ισχύει καθολική ψηφοφορία για τους πάνω από 21 ετών. Απόδειξη της φιλελευθεροποίησης είναι και το ότι η χώρα απέκτησε τρεις γυναίκες υπουργούς.
 

Τα τελευταία χρόνια γίνεται χρήση των στρατιωτικών βάσεων του Ομάν από δυνάμεις των ΗΠΑ. Έτσι, το 1991 ξεκίνησαν από τον Ομάν  αμερικανικές και βρετανικές βομβιστικές επιδρομές εναντίον του Ιράκ στον πόλεμο του Κόλπου. Μια δεκαετία αργότερα, οι δυνάμεις των ΗΠΑ που σταθμεύουν στη χώρα συμμετείχαν σε επιδρομές κατά του Αφγανιστάν και του Οσάμα Μπιν Λάντεν.

Αυτά με την ιστορία του Ομάν, όσο γινόταν πιο σύντομα και περιληπτικά.

ΥΓ. Της Μαρίνας οι 2-3 φωτογραφίες.