Αντι-βία στη βία;

Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών γύρω από τα πανεπιστήμια και με αιχμή τις πρυτανικές εκλογές είναι γνωστά. Για να αναφερθώ μόνο στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, σύμφωνα με όσα ο ίδιος είδα, οι χτεσινές πρυτανικές εκλογές σημαδεύτηκαν από εισβολή στο πανεπιστήμιο ομάδας φοιτητών οπλισμένων με ρόπαλα και θωρακισμένων με κράνη. Οι φοιτητές αυτοί επέλεξαν να εκφράσουν με το δικό τους «μαχητικό» τρόπο, που περιλάμβανε την απαίτηση διακοπής της διαδικασίας των εκλογών και αρπαγή των καλπών, τη διαφωνία τους στη διαδικασία και, γενικότερα, στο νέο νόμο που ψηφίστηκε και που αφορά ρυθμίσεις σε θέματα λειτουργίας των πανεπιστημίων.

Αποτέλεσμα: συμπλοκές με χρήση ρόπαλων, πετροπόλεμου και χρήσης χημικών σπρέι μεταξύ της ομάδας αυτής και φοιτητών της ΔΑΠ αλλά και εξωπανεπιστημιακών παραγόντων («φουσκωτών») που αντιπαρατάχθηκαν με σκοπό να τους εμποδίσουν να πραγματοποιήσουν τα σχέδιά τους. Χάος μέσα κι έξω από το πανεπιστήμιο. Τέσσερις φοιτητές τραυματίσθηκαν, σοβαρές υλικές ζημιές υπέστησαν αρκετά ΙΧ αυτοκίνητα που βρίσκονταν σταθμευμένα γύρω από το πανεπιστήμιο, ενώ ένα ΙΧ καταστράφηκε ολοσχερώς από φωτιά που ξέσπασε όταν η ομάδα έριξε σε αυτό βόμβα μολότοφ. Θα μπορούσαν φυσικά να είχαν συμβεί και χειρότερα.

Τα γεγονότα αυτά, που είναι βέβαιο ότι οδηγούν το δημόσιο πανεπιστήμιο σε όλο και μεγαλύτερη απαξίωση, βαθαίνοντας την πολύχρονη και πολύπλευρη κρίση όπου έχει βυθιστεί, καταδικάστηκαν, γνήσια ή υποκριτικά, από όλες σχεδόν τις πλευρές. Τα γεγονότα συνιστούν παραβίαση του ακαδημαϊκού ασύλου, κατάλυση κάθε έννοιας ακαδημαϊκής ελευθερίας, προσβολή της προσωπικότητας όσων επέλεξαν να ασκήσουν το δικαίωμα της ψήφου στις πρυτανικές εκλογές. Και όλα αυτά από μια μικρή, ελάχιστη περιφερόμενη ομάδα ατόμων με ολοκληρωτική νοοτροπία (Ράμπο μιας ψευδώνυμης «Αριστεράς» θα τους αποκαλούσα, που δυσφημίζουν τους αγώνες και της ιδέες της Αριστεράς), που επιμένουν να επιβάλλουν, με προσφυγή στη βία, τη δική τους θέληση στην κοινωνία και ειδικότερα στο πανεπιστήμιο.

Θέλω να σταθώ σε ένα μόνο από τα μεγάλα προβλήματα που ανακύπτουν σε σχέση με τα παραπάνω γεγονότα. Είναι το πρόβλημα του τι κάνουμε, πώς αντιδρούμε ως οργανωμένη κοινωνία απέναντι σε τέτοια φαινόμενα. Γιατί είναι προφανές ότι μια κοινωνία που θέλει να είναι κοινωνία, οργανωμένη με νόμους και θεσμούς, δεν είναι δυνατό να επιτρέπει στην οποιαδήποτε ομάδα ελάχιστων ατόμων να επιβάλλει με τη βία τη θέλησή της καταπατώντας τους νόμους, το Σύνταγμα και τα δικαιώματα των πολιτών.

Τι επιλογές υπάρχουν; Στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, στην παραπάνω ομάδα αντιπαρατάχθηκαν φοιτητές της ΔΑΠ ενισχυμένοι από εξωπανεπιστημιακούς παράγοντες («φουσκωτούς») προσκαλεσμένους προφανώς από τη ΔΑΠ ώστε να μπορέσουν να αντισταθούν αποτελεσματικά στην ομάδα των εισβολέων. Είναι σωστή επιλογή;

Διαβάζω σε ένα άρθρο του Καθηγητή κ.Θ. Χατζηπαντελή στη σημερινή Καθημερινή: «Οι αυτοαποκαλούμενοι «αγωνιστές του δημόσιου πανεπιστημίου» δεν καταλαβαίνουν ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία δεν τους απαλλάσσει από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα. Σύνταγμα δεν είναι μόνο το άρθρο 16. Είναι και το 120.2 που δηλώνει ότι ο σεβασμός στους νόμους, άρα και αυτού του νόμου, είναι θεμελιώδης υποχρέωση των Ελλήνων. Το 120.4 μάς καλεί να αντισταθούμε με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να καταλύσει το Σύνταγμα με τη βία. Και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε».

Η πρόταση του κ. Χατζηπαντελή στην πραγματικότητα ισοδυναμεί με την πρακτική που εφαρμόστηκε στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Ισοδυναμεί ουσιαστικά με αυτοδικία. Σε κάθε περίπτωση, στο Πανεπιστήμιο Πειραιά το αποτέλεσμα ήταν μια παρωδία πρυτανικών εκλογών, αφού αυτές, για ένα διάστημα τουλάχιστον, διεξήχθησαν μέσα σε κλίμα βίας και άγριων επεισοδίων που έγιναν αμέσως γνωστά από τα ΜΜΕ, με συνέπεια να αποθαρρυνθούν πολλοί εκλογείς να κατέβουν να ψηφίσουν. Και ακόμα, η ψηφοφορία διακόπηκε για αρκετή ώρα, με αποτέλεσμα να αποχωρήσουν πολλοί που ήσαν παρόντες χωρίς να έχουν προλάβει να ψηφίσουν, με την πεποίθηση ότι οι εκλογές θα ματαιώνονταν οριστικά. Η Κεντρική Εφορευτική Επιτροπή αποφάσισε, μετά την αποχώρηση των ταραξιών και για λόγους που προβληματίζουν, να συνεχιστεί η ψηφοφορία. Το όποιο αποτέλεσμα είναι αμφίβολης εγκυρότητας.

Στην περίπτωση του Πανεπιστημίου Πειραιά δεν υπήρξε μαζική αντίσταση, δηλαδή αντίσταση από το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας και όχι μόνο από φοιτητές μιας παράταξης, στους εισβολείς. Θα μπορούσε να υπάρξει; Εξαιρετικά αμφίβολο. Για την ακρίβεια: αδύνατο στις σημερινές συνθήκες. Η αγωνιστική, διεκδικητική συνείδηση της πανεπιστημιακής κοινότητας έχει υποστεί χρόνια ατροφία. Αυτό ισχύει και για το ψευδώνυμο, ουσιαστικά ανύπαρκτο, «φοιτητικό κίνημα».

Τι μένει;

Μένουν οι νόμοι και τα όργανα της συντεταγμένης πολιτείας, που πρέπει να λειτουργούν και να εφαρμόζουν το καθήκον που τους επιβάλλουν οι νόμοι. Τα όργανα αυτά, όταν διακινδυνεύει το πανεπιστημιακό άσυλο και απειλούνται επεισόδια στο χώρο του Πανεπιστημίου, είναι το Πρυτανικό Συμβούλιο, ο αρμόδιος εισαγγελέας, τα αρμόδια όργανα επιβολής της τάξης. Και όταν τα όργανα αυτά αρνούνται να πράξουν το καθήκον τους, υπάρχουν οι νόμοι που τα εγκαλούν για τις συνέπειες της αδράνειάς τους και επιβάλλουν κυρώσεις. Σε μια συντεταγμένη, δημοκρατική πολιτεία, που δεν επιτρέπει την επικράτηση των νόμων της ζούγκλας, δεν μπορεί να υπάρχει άλλη απάντηση στο ερώτημα που θέσαμε (τι κάνουμε;). Το να ανατίθεται η ομαλή λειτουργία του Πανεπιστημίου και η τήρηση των νόμων σε αυτόκλητους υπερασπιστές τους ισοδυναμεί με αυθαιρεσία και τελικά παρανομία, που δεν διαφέρει πολύ από την αυθαιρεσία και την παρανομία των κάθε είδους εισβολέων και ταραξιών.

Με άλλα λόγια: αντι-βία = βία, εξ ορισμού και ως προς όλες τις συνέπειές τους.

Oι Μάγισσες του Σάλεμ: μια φοιτητική παράσταση

Δεν είναι αλήθεια πως οι φοιτητές των Ελληνικών Πανεπιστημίων έχουν εγκαταλείψει εντελώς τις παλιές, καλές παραδόσεις της ενασχόλησης με πράγματα πέρα από τη ρουτίνα των σπουδών τους, όπως η Τέχνη ή η πολιτική. Είναι βέβαιο ότι η δεύτερη τους έχει βαθιά απογοητεύσει, και σ’ αυτό ευθύνεται γενικότερα η κρίση του πολιτικού συστήματος, που φαίνεται να βαθαίνει, και ειδικότερα η απαξίωση του φοιτητικού συνδικαλισμού που «πέτυχαν» τα κόμματα και οι φοιτητικές παρατάξεις που ελέγχουν. Η απροσχημάτιστη παρέμβασή τους, τα παιχνίδια εξουσίας, η φτήνια της πολιτικής τους και οι άθλιες πρακτικές των κομμάτων με σκοπό την ποδηγέτηση του φοιτητικού κινήματος, έχουν οδηγήσει τη μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών σε ουσιαστική αποχή από τη συνδικαλιστική δράση, όχι όμως αναγκαστικά στην απώλεια ενδιαφέροντος για την ουσία της πολιτικής.

Στην Τέχνη τα πράγματα ίσως πάνε καλύτερα. Θα αναφερθώ σε ένα παράδειγμα από το Πανεπιστήμιο Πειραιά.

Αυτές τις μέρες, και μέχρι τις 18 Μαίου, παίζεται καθημερινά στο «Θέατρο Κάτω Απ' Τη Γέφυρα» (ΗΣΑΠ Φαλήρου) το έργο «Οι Μάγισσες του Σάλεμ», του Αμερικανού θεατρικού συγγραφέα Άρθουρ Μίλλερ. Πρόκειται για μια παραγωγή της Θεατρικής Ομάδας του Πανεπιστημίου Πειραιά, που εργάστηκε υπό την καθοδήγηση του σκηνοθέτη κ. Βασίλη Ασλανίδη.

Το έργο αναφέρεται στο κυνήγι μαγισσών που διαδραματίστηκε στο Σάλεμ, μικρό χωριό της Μασσαχουσέτης (ΗΠΑ), το 1692. Άνθρωποι πέρα από κάθε υποψία, άνθρωποι έντιμοι και ηθικοί, οδηγούνται στην αγχόνη με την κατηγορία ότι έγιναν όργανα του … διαβόλου, μέσα σε ένα κλίμα υστερίας, ψεύτικων καταδόσεων και θρησκευτικού σκοταδισμού. Η εξωφρενικά άδικη τιμωρία για ανύπαρκτα εγκλήματα, που πάντως εξυπηρετεί συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, επιβάλλεται σαδιστικά από την τοπική εκκλησιαστική και δικαστική εξουσία.

Ο Μίλλερ έγραψε το έργο πριν 55 χρόνια, σε μια εποχή όπου το κυνήγι μαγισσών είχε πάρει μια πιο σύγχρονη μορφή, στην ίδια χώρα, τις ΗΠΑ. Τότε πολλοί άνθρωποι, ιδίως από το χώρο της Τέχνης και της διανόησης, με πλαστές κατηγορίες για «αντιαμερικανικές ενέργειες» και «φιλοκομμουνισμό» διώχθηκαν, καταστράφηκαν, εξοντώθηκαν σε ένα κυνήγι που έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «Μακκαρθισμός», από το όνομα του γερουσιαστή Μακκάρθυ που το εγκαινίασε. Ο συγγραφέας, σε χρόνια δύσκολα, καταθέτει τη μαρτυρία της δικής του συνείδησης ενάντια στη μαζική υστερία που καταλαμβάνει μια ολόκληρη χώρα. Όμως, όπως γράφει ο σκηνοθέτης, «ό,τι θύμωνε τον Άρθουρ Μίλλερ πριν μισό αιώνα στην Αμερική, είναι σήμερα τρόπος ζωής για τους περισσότερους «πολιτισμένους» λαούς της γης. Θύτες και θύματα με ίδια μοίρα: ένα θάνατο λιγότερο άμεσο από την αγχόνη του Σάλεμ, αλλά καθημερινό και αθόρυβο. Η οπισθοδρόμηση βαφτίζεται εξέλιξη του ανθρώπινου είδους…».

Το έργο υπηρετήθηκε, εξαιρετικά θα έλεγα, από τους φοιτητές και τις φοιτήτριες που έπαιξαν, αλλά και από τους άλλους συντελεστές, στα πλαίσια φυσικά μιας ερασιτεχνικής παράστασης, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι η παράσταση προετοιμάστηκε σε διάστημα μόλις 5 εβδομάδων. Η θεατρική ομάδα του Πανεπιστημίου Πειραιά, όπως μας ενημερώνει το σχετικό πληροφοριακό δελτίο, ανασυστάθηκε εδώ και μία τετραετία, παρουσιάζοντας παραστάσεις κάθε χρόνο και δηλώνοντας έτσι την έντονη παρουσία της στα πανεπιστημιακά πολιτιστικά δρώμενα. Η συγκεκριμένη παράσταση είχε πολύ καλούς ρυθμούς, καλή μουσική και κίνηση και παρακολουθείται με αδιάλειπτο ενδιαφέρον, χάρη στο κείμενο του Μίλλερ (τι σπουδαίος συγγραφέας!), τη σκηνοθετική καθοδήγηση του κ.Ασλανίδη και, φυσικά, τις ερμηνείες των φοιτητών και φοιτητριών. Μπράβο τους!

Tρίτο Πρόγραμμα

Όπως πολύ λίγοι, ελάχιστοι (μπορεί και κανένας) θα ξέρετε, το Ξυλόκαστρο είναι μια πολίχνη, ευάερος και ευήλιος, παρά θιν’ αλός (τουτέστι παραθαλάσσια), με έναν ωραιότατο πευκιά. Και πώς να την ξέρετε την περί ου ο λόγος πολίχνη, αφού ανήκει σε ένα μικρό εξωτικό βασίλειο, χαμένο κάπου στις πηγές του Νείλου ποταμού (ή στο Δέλτα του ποταμού Μεκόγκ; Θα σας γελάσω. Άλλωστε δεν έχει και πολλή σημασία).

Στο ίδιο βασίλειο ανήκουν και άλλες πολίχνες, όπως Κιάτο, Διδυμότειχο, Σουφλί, Λιανοκλάδι, Κραβασαρά κλπ. Βασικό χαρακτηριστικό του βασιλείου είναι ότι ο λαός του είναι αγράμματος, κούτσουρο απελέκητο, και το κυριότερο άμουσος. Για παράδειγμα, ουδείς από τους κατοίκους του βασιλείου δεν γνωρίζει τι εστί κλασσική μουσική, ούτε θέλει να μάθει. Και φυσικά δεν επιθυμεί να την ακούει. Όλοι οι κάτοικοι του εξωτικού βασιλείου ακούνε από τα ραδιόφωνα, κρατικά και μη, μουσική ταμ-ταμ.

Στον πλανήτη Γη, εκτός από το παραπάνω βασίλειο, υπάρχει και ένα άλλο, ένδοξο από τα αρχαία χρόνια, ονόματι Ελλαδιστάν. Αυτό το βασίλειο είναι ακόμα πιο μικρό. Περιορίζεται σε ένα λεκανοπέδιο. Υπάρχουν εκεί πολλές πόλεις και πολίχνες, όπως Αθήνα, Μαλακάσα, Κορωπί, Πειραιάς, Νέα Σμύρνη κλπ. Οι ευτυχισμένοι κάτοικοι του εν λόγω μικρού βασιλείου δεν έχουν καμία σχέση με τους αγράμματους και άμουσους κατοίκους, Ξυλοκαστρίτες και λοιπούς, του άλλου βασιλείου, του χαμένου κάπου στις πηγές του Νείλου ποταμού (ή στο Δέλτα του ποταμού Μεκόγκ;).

Αυτοί, λοιπόν, οι μακάριοι κάτοικοι του Ελλαδιστάν, γνωρίζουν τι εστί κλασσική μουσική, και επιθυμούν να την ακούν. Και, πράγματι, την ακούν. Φροντίζουν γι αυτό εδώ και πολλές δεκαετίες οι κραταιοί κυβερνήτες του βασιλείου, που έστησαν ένα κρατικό Πρόγραμμα, το περίφημο Τρίτο, που μεταδίδει σχεδόν αποκλειστικά κλασσική μουσική, προς τέρψιν των ευτυχών κατοίκων του Ελλαδιστάν (εν πάση περιπτώσει, εκείνων που έχουν πάθος με την κλασσική μουσική).

Όλοι οι Υπουργοί Πολιτισμού που πέρασαν από αυτή τη μακάρια χώρα, όλοι μα όλοι, συμφώνησαν πως η κλασσική μουσική αποτελεί μια μορφή τέχνης που αξίζει να καλλιεργηθεί, να προωθηθεί και να κοινωνείται και στο μακρινότερο σημείο της Επικράτειας του Ελλαδιστάν (μέχρι και Σούνιο), ακόμα κι αν θα ενδιέφερε μόνο έναν κάτοικο αυτού του σημείου. Και ακόμα συμφώνησαν πως αξίζει κάθε κόστος αυτή η προσπάθεια, ακόμα κι αν έτσι επρόκειτο να μυηθεί και να αγαπήσει αυτή τη μορφή τέχνης έστω και ένας νέος άνθρωπος. Και έτσι, όπως προείπα, φρόντισαν το Τρίτο Πρόγραμμα να ακούγεται απ’ άκρη σ’ άκρη στο μικρό βασίλειο του Ελλαδιστάν (που έχει έκταση ενός μόνο λεκανοπεδίου, γνωστού με το όνομα «Λεκανοπέδιο Αττικής»).

Όσο για τους κατοίκους, Ξυλοκαστρίτες και λοιπούς, του μικρού εξωτικού βασιλείου, του χαμένου κάπου στις πηγές του Νείλου ποταμού (ή στο Δέλτα του ποταμού Μεκόγκ;), αν τυχόν, που δεν το βλέπω, συμβεί κάποτε και κάποιος από αυτούς τύχει, από θεία φώτιση, να γνωρίσει και να αγαπήσει την κλασσική μουσική, κανένα πρόβλημα. Εφόσον επιθυμεί να την απολαμβάνει, μπορεί να μεταναστεύσει στο Ελλαδιστάν, κι εκεί να ακούει το Τρίτο πρόγραμμα όσο γουστάρει η καρδιά του.
_______________
*Αφιερωμένο στους μεγάλους οραματιστές Υπουργούς Πολιτισμού του Ελλαδιστάν, μεταξύ των οποίων συγκαταλέχθηκαν ο νυν πρωθυπουργός του βασιλείου, αλλά και σπουδαίοι άνθρωποι από το χώρο της τέχνης, όπως μια αγαπημένη ηθοποιός, που την απειλούσε κάποιος που κρατούσε μαχαίρι, και κάποιος μικρός έως μικρούτσικος (μουσικός αυτός!). Και φυσικά στο νυν Υπουργό Πολιτισμού του Ελλαδιστάν κ.Λιάπουρα.