Κώστας Παππής

1/30/2022

Ελευθεροτυπία - ένας πυλώνας της δημοκρατίας σε κατάρρευση



«Προς συναδέλφους Παραγωγούς [των δελτίων ειδήσεων της ΕΡΤ]: Δεν παίζουμε φωτογραφία, αλλά ούτε και βίντεο Κ. Μητσοτάκη από τη βεράντα του σπιτιού Στεφανάδη (τραπέζι) Ικαρία. Επίσης παίζουμε μόνο πλάνα του Λιγνάδη, όχι με άλλους».

Η παραπάνω ανακοίνωση είχε αναρτηθεί στους χώρους εργασίας της ΕΡΤ την ημέρα που συνέβη το γνωστό «τραπέζωμα» στην Ικαρία, όταν ο πρωθυπουργός παραβίασε τα μέτρα υγειονομικής προστασίας, που συνέπεσε με το καθολικό «μπαγλάρωμα» σύμπασας της υπόλοιπης Ελλάδας κι εξόργισε τους «μπαγλαρωμένους». 

Όμως ένα άλλο γεγονός που συνέβη την ίδια μέρα, πέρασε «ντούκου», σχεδόν στα ψιλά στα συστημικά μέσα ενημέρωσης: ήταν η πρωτοφανής σε συνθήκες δημοκρατίας, απόφαση του πρωθυπουργού, μια από τις πρώτες του όταν ανέλαβε καθήκοντα, να θέσει υπό τον άμεσο έλεγχό του την ΕΡΤ, το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, κι αργότερα την Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης κι Επικοινωνίας, που είναι αρμόδια για την εποπτεία των ΜΜΕ. 

Πώς συνδέονται τα δυο γεγονότα; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η Ελληνική κοινωνία δυο χρόνια τώρα μετράει τις πληγές και τις αντοχές της μπροστά στα τεράστια προβλήματα και τ’ αδιέξοδα που δημιουργούνται συνδυασμένα από την πανδημική και την οικονομική κρίση, καθώς οι δυο αυτές κρίσεις διογκώνονται. Τον ίδιο καιρό βρίσκεται σε εξέλιξη μια άλλη κρίση, που ίσως τελικά αποδειχτεί το ίδιο, αν όχι περισσότερο, καταστροφική για τον τόπο: η κρίση της δημοκρατίας. Στην χώρα συμβαίνουν πράγματα πρωτοφανή, που λίγο απέχουν από καταστάσεις γνωστές από τις χειρότερες περιόδους αυταρχισμού, βίαιης καταστολής και στραγγαλισμού των πολιτικών ελευθεριών, κοινωνικής και ηθικής οπισθοδρόμησης. 

Κι ενώ για τις δυο άλλες κρίσεις, την πανδημική και την οικονομική, υπάρχει κάποια πληροφόρηση, κουτσουρεμένη όμως από τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, και γίνεται κάποιος διάλογος, παρά την διαστρέβλωση που επιχειρείται από τα ίδια μέσα, μια εκκωφαντική σιωπή για την κρίση της δημοκρατίας κυριαρχεί στα ίδια αυτά μέσα. Το χειρότερο είναι ότι η συζήτηση για την κρίση αυτή, αν και τόσο επίκαιρη, βρίσκει περιορισμένο, ακόμα και απρόθυμο ακροατήριο, με την εξαίρεση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κ.λπ.). Για τους άλλους, η κρίση αυτή εξελίσσεται σχεδόν σαν να μην συμβαίνει, ενώ διογκώνεται μέρα με την μέρα, μπροστά στα μάτια μας.

Η δημοκρατία έχει κάποιους πυλώνες που πάνω τους στηρίζεται. Η ελευθερία, και ειδικότερα η ελευθερία της ενημέρωσης (ελευθεροτυπία), είναι ένας απ’ αυτούς. Άλλοι πυλώνες είναι η δικαιοσύνη, η ισότητα και η παιδεία, που λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία: μια υγιής δικαιοσύνη (ή παιδεία) θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν ασπίδα, να προστατεύσει, αν όχι να θεραπεύσει την ελευθεροτυπία από τα τραύματά της. Το τραγικό είναι πως σήμερα όλοι αυτοί οι πυλώνες πάσχουν. 

Θα περιορίσω την συζήτηση, για λόγους διαθέσιμου χώρου, στην ελευθεροτυπία.

Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (Reporters Without Borders-RSF) είναι μια ανεξάρτητη διεθνής οργάνωση, γνωστή για το παγκόσμιο βαρόμετρο ελευθερίας του Τύπου σε όλο τον κόσμο που ανακοινώνει κάθε χρόνο. Το βαρόμετρο αυτό είναι αποτέλεσμα της ετήσιας έρευνας που αξιολογεί την ελευθερία που απολαμβάνουν οι δημοσιογράφοι σε 180 χώρες. Περιλαμβάνει βαθμολογία και συγκριτική κατάταξη σύμφωνα με κριτήρια όπου περιλαμβάνονται ο πλουραλισμός, η ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης, το περιβάλλον των μέσων και η αυτολογοκρισία, το νομοθετικό πλαίσιο, η διαφάνεια και η ποιότητα της υποδομής που υποστηρίζει την παραγωγή ειδήσεων και πληροφοριών. Η διεθνής οργάνωση των δημοσιογράφων παίρνει υπόψη της συγκεκριμένα γεγονότα πριν καταλήξει στην διαμόρφωση του βαρόμετρου, που τα αναφέρει στην σχετική έκθεσή της. 

Τον περασμένο Απρίλιο δημοσιεύτηκε το παγκόσμιο βαρόμετρο για το 2021 (https://rsf.org/en/ranking_table). Η Ελλάδα βρίσκεται στην 70η θέση, υποχωρώντας 5 θέσεις σε σχέση με το 2020. Πιο συγκεκριμένα, από την θέση 30 το 2007 η χώρα κατρακύλησε ραγδαία στα μνημονιακά χρόνια για να φτάσει στην θέση 99 το 2014. Ακολούθησε σημαντική βελτίωση στα χρόνια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ (από την θέση 99 στην θέση 65), για ν’ αρχίσει να ξαναπαίρνει τον κατήφορο επί κυβέρνησης Μητσοτάκη (θέση 70 το 2020). Έτσι έφτασε η Ελλάδα να κατατάσσεται πολύ πιο κάτω από όλες τις χώρες της δυτικής Ευρώπης.

Η έκθεση του 2021 για την Ελλάδα (https://rsf.org/en/greece) διαπιστώνει ότι «η ελευθερία του Τύπου υπέφερε στην Ελλάδα το 2020» κι αναφέρει πολλές από τις αμαρτίες της κυβέρνησης του Κ.Μητσοτάκη και τα πλήγματα που δέχτηκε ο Τύπος και οι λειτουργοί του: από τα ειδικά προνόμια που χαρίστηκαν σε επιλεγμένα πειθήνια μέσα ενημέρωσης (βλ. λίστα Πέτσα) μέχρι την δολοφονία του ειδικού σε θέματα εγκληματικότητας ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ. 

Δεν τα λέει όλα η έκθεση - τι να πρωτοπεί; Δεν λέει, για παράδειγμα, ότι η δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, κατέταξε την Ελλάδα ανάμεσα στις 5 χώρες του κόσμου (μαζί με το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, τον Λίβανο και την Συρία) όπου ένας επαγγελματίας της ενημέρωσης έχασε την ζωή του δολοφονημένος. Ούτε λέει ότι η Ελλάδα κατατάσσεται πολύ πιο κάτω από πολλές εξωτικές χώρες του τρίτου κόσμου (Γκάνα, Ναμίμπια, Σαμόα, Σουρινάμ, Μπουργκίνα Φάσο, Μποτσουάνα, Παπούα - Νέα Γουϊνέα κλπ). 

Αναμένοντας την νέα έκθεση, για το 2021, που θα ανακοινωθεί τον Απρίλιο, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως η Ελλάδα θα συνεχίσει να κατρακυλάει στου «κακού τη σκάλα» στο ζήτημα της ελευθεροτυπίας. Πού βασίζεται αυτή η βεβαιότητα; Μα σε όλα όσα βλέπουμε να συνεχίζουν να συμβαίνουν, με ακόμα πιο αποτρόπαια μορφή, με κορυφαίο το γεγονός να στέλνεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου για κακουργηματικές πράξεις η αποκαλυπτική και μαχόμενη, όχι ξεπουλημένη δημοσιογραφία (με εκπροσώπους της τον Κώστα Βαξεβάνη και την Γιάννα Παπαδάκου) επειδή αποκάλυψαν στοιχεία για το τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς της Novartis και τους εμπλεκόμενους σ’ αυτό πολιτικούς.

Πώς αναστρέφεται αυτή η πορεία προς τον πολιτικό και κοινωνικό κατήφορο όπου οδηγεί η κυβέρνηση; Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή. Κι εδώ σπουδαίο ρόλο έχει να παίξει η ατομική ευθύνη του πολίτη (με το αληθινό νόημά της, όχι μ’ εκείνο που επιρρίπτει με κάθε ευκαιρία στις πλάτες του πολίτη τις δικές της ευθύνες η κυβέρνηση). 

* Η φωτογραφία συνοδεύει σχετικό άρθρο της INFOWAR - δείτε το στο: 

https://info-war.gr/poia-kathestota-echoyn-perissoteri-ele/

1/13/2022

Ζιλκαλέ

Με χαρά πληροφορηθήκαμε πρόσφατα πως ο συμπατριώτης μας Νίκος Αντωνόπουλος κέρδισε το τρίτο βραβείο του Wiki Loves Earth, του μεγαλύτερου διεθνή διαγωνισμού φωτογραφίας που είναι αφιερωμένος στην φυσική κληρονομιά. Ο Νίκος είναι σε όλους μας γνωστός για το ταλέντο και το μεράκι του για την φωτογραφία μέσω των εξαιρετικών φωτογραφιών του από την περιοχή της Κορινθίας που αναρτά συχνά στο Facebook. Η βραβευμένη φωτογραφία του αναδεικνύει μια συναρπαστική θέα στην λίμνη Στυμφαλία.

Πληροφορήθηκα την βράβευσή του από την δική του σχετική ανάρτηση κι έσπευσα να τον συγχαρώ. Με την ευκαιρία σκέφθηκα να δω τις άλλες βραβευμένες φωτογραφίες. Και ιδού! Στην θέση 4 βλέπω ένα γνώριμο τοπίο που με πηγαίνει λίγα χρόνια πίσω, σ’ ένα ταξίδι που είχα κάνει στα μέρη του Πόντου, και που σχετίζεται με τους καιρούς τους βυζαντινούς και την ιστορία των Ελλήνων!

Είναι η φωτογραφία ενός μεσαιωνικού φρούριου, του Zilkale. Η βραβευμένη φωτογραφία το δείχνει ζωσμένο από την καταχνιά, τριγυρισμένο από ψηλά δασωμένα βουνά, χαμένο σ’ ένα φαράγγι. Διαβάζω την περιγραφή που δίνεται για το μνημείο: «Ο φωτογράφος έπιασε μια μυστηριώδη θέα στο Zilkale, ένα μεσαιωνικό κάστρο που βρίσκεται στην κοιλάδα Firtina ("Storm Valley") στα Ποντιακά Όρη, και είναι ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά κτίσματα στην περιοχή Çamlihemşin της επαρχίας Rize της Τουρκίας. Βρίσκεται επίσης στην προστατευόμενη περιοχή Kaçkar Dağlari Millî Parki». 

Το φρούριο είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.130 μέτρα και βρίσκεται στην άκρη ενός γκρεμού. Αποτελείται από εξωτερικά και μεσαία τείχη και εσωτερικό φρούριο. Υπάρχουν ενδιαιτήματα για την φρουρά και πιθανό παρεκκλήσι, καθώς και ψηλός πύργος. Όσον αφορά την ετοιμολογία της ονομασίας του φρουρίου Zilkale, zil σημαίνει «καμπάνα» και kale σημαίνει «φρούριο» στα τούρκικα. Άρα Zilkale = «Κάστρο της καμπάνας»). Εναλλακτικά: zir σημαίνει «κάτω» στα περσικά και kale σημαίνει «κάστρο» στα τούρκικα. Άρα Zirkale = «Κάτω Κάστρο».













Αναζητώ πληροφορίες για το φρούριο. Φαίνεται πως το Zilkale χτίστηκε σε στρατηγική θέση από αυτοκράτορες της δυναστείας των Κομνηνών που έζησαν και βασίλεψαν στην περιοχή στα μεσαιωνικά χρόνια, για την άσκηση ελέγχου πάνω στον δρόμο του μεταξιού. Στην ιστορική διαδρομή του, Γενουάτες, Έλληνες και Οθωμανοί χρησιμοποίησαν το κάστρο μέχρι τα τέλη του 1800.  

Ειδικότερα η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας άκμασε κατά τον 13ο έως τον 15ο αιώνα. Εκτεινόταν στην νοτιοανατολική πλευρά του Εύξεινου Πόντου και περιλάμβανε την  βορειοανατολική γωνία της Ανατολίας και την νότια Κριμαία. Αποτελούνταν από την στενή λωρίδα κατά μήκος της νότιας ακτής της Μαύρης Θάλασσας και του δυτικού μισού των Ποντιακών Άλπεων, μαζί με την Περάτεια ή νότια Κριμαία (Πριγκιπάτο του Θεοδώρου). Η δημογραφική της κληρονομιά άντεξε για αρκετούς αιώνες μετά την οθωμανική κατάκτηση το 1461 και η περιοχή διατήρησε έναν σημαντικό αριθμό Ελλήνων Ορθοδόξων κατοίκων μέχρι το 1923 (Έλληνες του Πόντου).

Η Αυτοκρατορία ιδρύθηκε κατά την διάρκεια μιας εξέγερσης από τους εγγονούς του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α' Κομνηνού, οπότε η Τραπεζούντα έγινε Βυζαντινό ελληνικό διάδοχο κράτος που ιδρύθηκε μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην Τέταρτη Σταυροφορία, το 1204. Μαζί με την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας ιδρύθηκαν η Αυτοκρατορία της Νίκαιας και το Δεσποτάτο της Ηπείρου, ενώ μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από την Νίκαια το 1261, οι Αυτοκράτορες της Τραπεζούντας έγειραν αξιώσεις στον Αυτοκρατορικό θρόνο για δεκαετίες.

Για τους επόμενους δύο αιώνες η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας επωφελήθηκε από το εμπόριο από την Περσία και την Ανατολή που περνούσε από την πρωτεύουσά της στον δρόμο του μεταξιού, και από τα ορυχεία αργύρου στους λόφους πίσω απ’ αυτήν, κι απέκτησε στην Δύση μεγάλη φήμη για τον πλούτο της και την εξωτική ομορφιά της. Επέζησε των άλλων δυο βυζαντινών διάδοχων πολιτειών: του Δεσποτάτου της Ηπείρου, που διαλύθηκε σιγά-σιγά κατά τον 13ο και 14ο αιώνα και τέθηκε υπό τον έλεγχο της αναστηλωμένης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας γύρω στο 1340, και της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας, που είχε γίνει η αναστημένη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κι έληξε το 1453, με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας συνεχίστηκε για λίγα χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, μέχρι το 1461, όταν ο Οθωμανός Σουλτάνος Μωάμεθ Β' την κατέκτησε μετά από ένα μήνα πολιορκία και αιχμαλώτισε τον ηγεμόνα της και την οικογένειά του.

Οι Έλληνες του Πόντου, μαζί κι οι Τραπεζούντιοι, παρέμειναν κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Μαύρης Θάλασσας και της ενδοχώρας της στις Ποντιακές Άλπεις, καθώς και στην βορειοανατολική Ανατολία, μέχρι τα χρόνια αμέσως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν εκείνοι που είχαν διατηρήσει την χριστιανική ορθόδοξη πίστη και την ελληνική τους ταυτότητα τράπηκαν σε φυγή ή σκοτώθηκαν κατά την γενοκτονία των Ποντίων (1917-1921). Οι λίγοι που είχαν απομείνει έπρεπε να φύγουν το 1923 με την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Πολλοί εγκαταστάθηκαν στην Μακεδονία, ενώ όσοι ζούσαν στην Κριμαία και στην ρωσική επαρχία του Καρς, μεγάλο μέρος της οποίας βρίσκεται στην σύγχρονη Γεωργία, έμειναν περισσότερο, με ορισμένα ελληνόφωνα χωριά να συναντιώνται και στις δύο περιοχές μέχρι και σήμερα.


1/05/2022

Κώστα Παππής, «Φωταγωγός – Διηγήματα», 2021, Εκδόσεις Ενύπνιο


Μετά από μια κυοφορία που κράτησε αρκετό καιρό, πολιορκημένο από ενάντιες δυνάμεις και ψάχνοντας για οδό διαφυγής προς το φως, το νέο βιβλίο μου με διηγήματα, βρήκε τελικά την μόνη διαθέσιμη έξοδο: από τον φωταγωγό! Όχι περίεργο που πήρε τον τίτλο που πήρε! 

Για την ακρίβεια, και για να προσγειωθούμε, στο νέο βιβλίο δανείστηκα τον τίτλο από το ομότιτλο πρώτο – και μεγαλύτερο – διήγημα της συλλογής: ΦΩΤΑΓΩΓΟΣ. Η οδός που οδηγεί στο φως, έξω από την φυλακή μιας ζωής μόνο για την επιβίωση, σ’ ένα γραφείο όπου δεν εισχωρεί αχτίδα του ήλιου. 

Είναι το τέταρτο βιβλίο μου στον χώρο της λογοτεχνίας, μετά τις «Ψυχές των τόπων - Οδοιπορικό σε μιαν άλλη Κορινθία», το «Αγκάθι του Χριστού - Διηγήματα», και το «Μυστικό της ξέρας – Νουβέλα».

Στ’ άλλα διηγήματα του ΦΩΤΑΓΩΓΟΥ, ο ήρωας μπαίνει στην τάξη αποφασισμένος να κερδίσει τις καρδιές των παιδιών μ’ ένα αλλιώτικο πρώτο μάθημα. Ένας άλλος ξεθάβει στο οστεοφυλάκιο του χωριού του μια εικόνα που τον στοιχειώνει από τα χρόνια τα παιδικά και ανακαλύπτει μια τραγική ιστορία. Κι ένας άλλος, σε μιαν αρχαία φρυκτωρία στους Φούρνους της Ικαρίας μοιράζει τα τελευταία τσιγάρα του μάρκας Σαντέ με το φάντασμα του συμπατριώτη του Σικυώνιου Ασκληπιάδη. 

Στο πέμπτο διήγημα ο συγγραφέας ακολουθεί δυο γυναίκες του έρανου αγάπης, μέχρι που ένα πρεζόνι και το βλέμμα του παπά της ενορίας τούς κόβουν την όρεξη γι’ άλλες αγαθοεργίες. Μετά είναι η σειρά του Τριαντάφυλλου του ψαρά που παίρνει ανέλπιστα, την τελευταία στιγμή, θέση κάτω από τα γκολπόστ και χαρίζει την νίκη στην ομάδα του.

Στο έβδομο διήγημα ο ήρωας λαχταράει τα παιδιά των άλλων, που αυτός δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε ν’ αποκτήσει, ενώ μετέωρο μένει το ερώτημα «να ’χεις παιδιά;». Κι ένας άλλο στο άδειο σπίτι του ονειρεύεται κόσμο και την γυναίκα του να φοράει φόρεμα βυσσινί, του πένθους. Στο επόμενο διήγημα, ο συγγραφέας ακολουθεί το καραβάνι των προσφύγων στον δεύτερο, οριστικό ξεσπιτωμό τους. Και στο τελευταίο, το δέκατο, βγαίνει μεσάνυχτα, μέσα στ’ αγιάζι του Δεκέμβρη, ν’ ανταμώσει στον ουρανό την θεία φάτνη.

Ήδη το βιβλίο, σε εκδόσεις Ενύπνιο, έχει πάρει θέση σε κεντρικά βιβλιοπωλεία στην Αθήνα (ΠΟΛΙΤΕΙΑ, ΙΑΝΟΣ κλπ) και στην Θεσσαλονίκη (ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΑΝΘΟΥΛΑ ΠΟΥΛΟΥΚΤΣΗ).

Επίσης διατίθεται στα βιβλιοπωλεία του Κιάτου (Γιάννη Καλού, Οικονόμου, Σταύρου Μπεγλίτη και Λευτέρη Αχμέτη – «Το μπλε γιασεμί»), και στην Κόρινθο (βιβλιοπωλείο Οικονόμου).

Διατίθεται επίσης στο βιβλιοπωλείο του «Ενύπνιου» (εκδότη του βιβλίου, Δερβενίων 22, Εξάρχεια, Αθήνα), ενώ στην ιστοσελίδα https://www.enipnio.gr/, Ελληνική Πεζογραφία, θα βρείτε πληροφορίες για τα περιεχόμενα του βιβλίου, που τα συνοψίζω παραπάνω, για το βιογραφικό μου, για το πώς μπορείτε να το παραγγείλετε (e-shop) κ.λπ. Εννοείται ότι μπορεί να παραγγελθεί από οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο στην Ελλάδα!

Καλό διάβασμα!